چکیده:

موضوع این مقاله کاربرد شبیه سازی در مهندسی مجدد است. در عرصه رقابتی و تجارتی دنیای امروز جای هیچگونه اشتباه و دوباره کاری که منجر به ضرر و زیان می شود نیست ، بلکه دنیای امروز جای سرعت عمل ، پیشرفت ، ابتکارو تولیدات کم خطا برای دستیابی به سود و دراختیار گرفتن سهمی از این بازار پر حیاحو می باشد. یکی از تکنیکهای دست یابی به این امر شبیه سازی کامپیوتری است که تقریبا نحوه کار نزدیک به واقعیت فرایند را برای ما اشکارمی سازد.

در علوم و فنون مختلف استفاده می شود، که در این مقاله ما به مهندسی مجدد که با     بهره وری و اصلاح ساختار بطور مستقیم در ارتباط است اشاره می کنیم.

اما چگونگی انجام این فرایند مستلزم اشنایی با کاربرد و نحوه استفاده از دو مقوله ی شبیه سازی و مهندسی مجدد و ایجاد ارتباط بین آنها میباشد.درانتها شایان ذکر است که از نتایج عمده ی استفاده از این تکنیک دستیابی به ازمایشهای غیر مخرب ، اشنایی از کارهایی که توسط این تکنیک انجام می گردد و از همه مهمتر پایین امدن هزینه های ناشی از اشتباهات و خطاها برای بقا ، پیشرفت و قدرت در میادین رقابت و تجارت جهانی و داخلی می باشد.

کلمات کلیدی:                                      مهندسی مجدد فرایند ، تکنیک پشتیبانی ، بهبود عملکرد ، ارزیابی عملکرد ، فرایند کسب کار، شبیه سازی دینامیک ، الگو سازی ، شبیه سازی کامپیوتری ، عملکرد سیستم.

?) موضوع:

در دنیای امروز تغییر، تحول و پویایی از اصول پایه است و مدیران باید دائما در جستجوی راههایی برای بهبود بخش مربوط به خود در سازمان باشند.در این راه، ابزارهای گوناگونی برای بهبود فرایند مورداستفاده قرار می گیرد که یکی ازاین ابزارها مهندسی مجدد فرایندها است.مهندسی مجدد مستلزم طراحی دوباره و ریشه (B.P.R) این ابزارهای مهندسی مجدد است.گرچه مهندسی مجدد فرایندهای سازمانی می تواند مزایای مهمی به سبب کاهش هزینه ها و یا بهبود کارایی داشته باشد، خطرات مهمی نیز در این روند وجود دارد، که به کارگیری شبیه سازی رایانه ای برای مدل سازی و تحلیل فرایندهای کسب وکار می تواند این خطرات راکاهش داده و شانس موفقیت پروژه های مهندسی مجدد را بالا ببرد.    شبیه سازی فرایند تکنیکی است که امکان نمایش فرایندها، منابع، کالاها و خدمات را در یک مدل دینامیک رایانه ای فراهم می سازد واین مدل شبیه سازی هنگامی که اجرا می گردد تقلیدی از عملیات واحد تولیدی است.شبیه سازی فرایند تکنیکی است که به سازمانها کمک میکندعملکردفرایندهای خودراپیش بینی، مقایسه و بهینه سازی کنند.بدون اینکه هزینه و ریسک تغییر فرایندهای جاری و اجرای فرایندهای جدید را متحمل شوند.درحقیقت شبیه سازی رایانه ای ابزاری توانمند جهت پشتیبانی از تصمیمات مدیریت و کاهش ریسک فرایند تصمیم گیری و پشتیبانی از فرایند بهبود مستمر و مهندسی مجدد است.           مدیران در دنیای امروز اصل باید سیستم های مورد نظرشان را طوری اصلاح کنند که با شرایط محیطی سازگار باشد. اصولا روشهای به کارگیری منابع با هدف افزایش بهره وری صورت می گیرد درنتیجه یکی از عوامل موثر درایجاد نظامهایی که هدفشان افزایش بهره وری است، مطالعات شبیه سازی برای تغییر در نحوه روشهای کار و روشهای به کارگیری منابع است. مطالعات شبیه سازی می تواند تاثیرات زیادی بر ارزش افزودهآنهاداشته باشند.                  این امر موجب شده است که در مهندسی مجدد طرحها، طراحی کارخانه و محصول، شبیه سازی کاربردهای ویژه خود را یافته و مدل سازی از واحدهای تولید مطرح و اجرا گردد.به معنای وانمودکردن یا نایل شدن به اصل چیزی بدون WEBSTER شبیه سازی در فرهنگ لغت واقعیت است. شبیه سازی رایانه ای به فرایند مدل سازی با استفاده از روابط ریاضی و منطقی و همچنین اجرای مدل به وسیله رایانه گویند.                          تمایل بر این است که تقریبا در مواجهه با هر مسئله ای روش شبیه سازی پذیرفته شود هرچند آنهایی که دارای دانش ریاضی قوی هستند شبیه سازی را روشی بی جان و آخرین راه حل تلقی می کنند ولی درحقیقت برای دانشمندان علوم مدیریت و پژوهشگران عملیات، شبیه سازی یکی از ابزارهایی است که کاربرد فراوان دارد.                     استفاده از مدل های شبیه سازی به عنوان یک تکنیک پشتیبانی از تصمیمات مدیریت و کاهش ریسک فرایند تصمیم گیری به وسیله ارزیابی و تحلیل استراتژی های مختلف طراحی و بهبود سیستم روند افزایشی داشته است. به خصوص شبیه سازی های گسسته پیشامد به خاطر توسعه خبره ترین نرم افزارهای شبیه سازی رایانه ای و نیز افزایش توانایی سخت افزارهای رایانه ای به صورت گسترده و موفقیت آمیزی در صنعت و تولید به کار گرفته شده است.دردنیای صنعتی امروز شبیه سازی به عنوان یک متدولوژی حل مسئله و تجزیه و تحلیل سیستم ها از اهمیت بسزایی برخوردار است.                               رقابت شدید و فشار برای تغییر، سازمانهای مختلف را وادارمیکندکه پیوسته سطح وکیفیت خدماتی را که به مشتریان عرضه می دارند، بهبود بخشند.تولید و تحویل محصولات و خدماتازطریق فرایندها میسر می گردد. فرایندها مجموعه ای از فعالیتها هستند که با دریافت یکسری از داده ها رابه پدیده های با ارزش تبدیل می کنند.                     امروزه انتظار می رود که مدیران همگی مدیران تغییر و تحول باشند، مدیرانی که دائما درجستجوی راههایی برای بهبود بخش مربوط به خود در سازمان هستند.در این راه فنون وابزارهای گوناگونی می تواند برای بهبود فرایند مورداستفاده قرارگیرد، ازجمله این ابزارها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

 ?)   مدیریت کیفیت جامع؛

2) مهندسی مجدد فرایندهای کسب و کار؛

3) تولید به هنگام؛

4) سیستم های مدیریت کیفیت؛

5) نوآوری فرایند؛

6) طراحی مجدد فرایندها؛

7) بهینه کاوی (الگوبرداری).

این تکنیک ها اگرچه در فضاهای انضباطی و یا وظیفه ای متفاوت مدیریتی تدوین شده اند دریک مجموعه از خصوصیات کلیدی مشترک، با هم سهیم هستند. مثلا همه آنها ازیک رویکردگسترده تغییر دفاع می کنند و خواستار این هستند که فلسفه یا فرهنگ سازمان را تغییر دهند.همچنین به طور گسترده ای توسط مشاوران مدیریت به جای جامعه آکادمیک جهت بهبود عملکرد تدوین یافته اند.                                        هدف اصلی از تمامی این تکنیک ها، بهبود بخشیدن به فرایندهای کسب و کار، کاهش هزینه ها و ارائه محصولات و خدمات بهتر به مشتریان است و مدل های شبیه سازی می توانند برای اندازه گیری اثرات این تکنیک ها بر عملکرد فرایندهای کسب و کار به کار گرفته شوند. مهندسی مجدد فرایندهای کسب و کار :                                                                                             مهندسی مجدد مستلزم طراحی دوباره و ریشه ای فرایندهای کسب و کار یک شرکت است.هنگامی که فرایند دوباره طراحی می شود مشاغل از حالت محدود و وظیفه گرا به حالت چندبعدی تکامل پیدا می کنند.مهندسی مجدد در اصل پیرامون واژگونی انقلاب صنعتی است و فرضیاتی را که جزء جدایی ناپذیر الگوی آدام اسمیت به شمار می روند مانند: تقسیم کار،صرفه جوییهای مقیاس و کنترل سلسله مراتبی را مردود می شمارد.          مهندسی مجدد پتانسیل بزرگ و عظیمی برای افزایش بهره وری ازطریق کاهش زمان فرایند، کاهش هزینه، بهبود کیفیت و رضایت مشتری دارد و این امر اغلب به یک تغییر بنیادی در سازمان نیاز دارد.مهندسی مجدد سازمانها مجموعه کارهایی است که یک سازمان برای تغییر پردازشها و کنترل های درونی خود انجام می دهد تا از ساختارهای سنتی، عمودی و سلسله مراتبی به ساختارهای افقی و میان فعالیتی مبتنی بر گروه تبدیل شود به طوری که در آن، همه پردازشها برای جلب رضایت مشتری صورت می گیرد.                      گرچه مهندسی مجدد فرایندهای کسب وکار می تواند مزایای مهمی را به سبب کاهش هزینه هاو بهبود کارایی به دست آورد، خطرات مهمی نیز دراین روند وجود دارد.به کارگیری شبیه سازی برای مدل سازی و تحلیل فرایندهای کسب و کار می تواند این خطرات را کاهش داده و شانس موفقیت پروژه های مهندسی مجدد را بالا ببرد.                     شبیه سازی فرایند یکی از ابزارهایی است که در مهندسی مجدد بسیار کاربرد دارد.شبیه سازی ابزار قدرتمندی است که فرایند جدید و یا فرایند فعلی را طراحی، ارزیابی و تصویرسازی کرده و خطرات ناشی از اجرای تغییرات در محیط واقعی را نیز به حداقل ممکن می رساند.

شبیه سازی دینامیک فرایند:                                                                                                                       مطالعه و بررسی فرایندهای سازمانی را از طریق مدل امکان پذیر می سازد و باعث درک بهتر روابط علت و معلولی و پیش بینی بهتر نتایج می گردد. شبیه سازی در زمینه های زیر در پروژه های مهندسی مجدد مشارکت می کند:

1 - مطالعات امکان سنجی: تعیین عملی بودن فرایندهای جدید باتوجه به محدودیتهای مختلف و

تجزیه و تحلیل، (هزینه - فایده - ریسک) فرایند جدید؛

2 - مشخصات عملکرد: تعیین معیارهای عملکرد سیستم در وضعیت فعلی و آینده؛

3 - الگوسازی: ایجاد آگاهی و شناخت نسبت به وضعیت آینده سیستم به منظور برنامه ریزی و

ارزیابی ریسک و طرح ریزی جزئیات فرایند جدید؛

4 - ارتباطات: تبیین شیوه کارکرد روش جدید در سازمان. شبیه سازی فرایند،تکنیکی است کهبه سازمانها کمک میکندعملکردفرایندهای خودراپیش بینی، مقایسه و بهینه سازی کنند بدون اینکه هزینه و ریسک تغییر فرایندهای جاری و اجرای فرایندهای جدید را متحمل شوند.          

برخی از مباحث و موضوعهایی که با اجرای مدل های شبیه سازی در سیستم ها و فرایندهای تولید می توان بررسی کرد عبارتند از:

?)  ارزیابی عملکرد سیستم و تجزیه وتحلیل کمیت و کیفیت برون داد و دست یافت سیستم؛ تجزیه و تحلیل مدت زمانی که مشتری یا کالا در سیستم سپری می کند و بررسی گلوگاههای

?)  فرایندهای سازمانی؛                                                                                                    ارزیابی و تحلیل خط مشی و سیاستهای زمانبندی تولید و کنترل موجودی،

?)  اطمینان ماشین آلات و سیاستها و خط مشی های کنترل کیفیت؛                                   تعیین سطح بهینه وسایل و تجهیزات و منابع انسانی موردنیاز، بررسی طرح استقرار ماشین آلات، تعیین تعداد وسایل و تجهیزات حمل ونقل، تعیین میزان و محل ذخیره های موقت در فرایند

?)  تولید و ارزیابی تاثیر تغییر در حجم و ترکیب محصولات بر معیارهای عملکرد سیستم؛       برنامه ریزی نیروی انسانی موردنیاز، ارزیابی سرمایه گذاری ها و تعیین تعداد بهینه

?)  شیفت های کاری:                                                     برخی از معیارهای عملکرد سیستم و فرایندهای تولید که معمولا توسط شبیه سازی برآورده می گردد عبارتند از:

?-فرایند تولید؛ (THROUGH PUT) 1 - کمیت و کیفیت دست یافت

2 - مدت زمان به سربردن در سیستم؛

3 - مدت زمان انتظار در صف؛

4 - طول صف انتظار؛

5 - بررسی کارایی حمل و نقل قطعات و کالاهای در جریان ساخت در فرایند تولید؛

6 - ضریب بهره برداری از وسایل، تجهیزات و نیروی انسانی.

شبیه سازی ویژگیهایی دارد که آن را برای مدل سازی فرایندهای کسب و کار مناسب میکند.برخی از این ویژگیها عبارتند از:

1 - مدل شبیه سازی می تواند به آسانی برای تغییرات بعدی در سیستم واقعی اصلاح شود؛

? - مدل شبیه سازی می تواند به عنوان یک ابزار پشتیبانی از تصمیم گیری برای بهبود مستمر فرایند به کار گرفته شود.

3 - آزمایش کردن با یک مدل شبیه سازی به جای پیاده سازی مستقیم تغییرات در فرایند واقعی خطر تصمیم گیری اشتباه را کاهش می دهد؛

4 - مدل های شبیه سازی می توانند رفتار انسان و منابع تکنیکی را در سیستم تقلید کنند؛

5 - فرایند ساخت مدل درک بهتر فرایندهای مدل شده را تسهیل کرده و به تشخیص گزینه های قابل قبول برای تغییر کمک می کند؛

6 - شبیه سازی با طرح ریزی مجدد فرایندها، قبل از پیاده سازی شانس رسیدن به فرایند درست و صحیح را در اولین کوشش بهبود می بخشد؛

7 - مدل های شبیه سازی با تعامل تصویری به همراه انواع گزارشهای خروجی گرافیکی می توانند برای تمرکز بر روی جلسات طوفان مغزی در جایی که انواع ایده های جدید می تواند با استفاده از مدل شبیه سازی، آزمایش شده و برمبنای نتایج مدل ساخته شده، تصمیم گیری کرد، مفید واقع می گردند.

مانند بسیاری دیگر از روشها و تکنیکها، شبیه سازی فرایند نیز دارای محدودیتهایی است که معمولا با به کارگیری تکنیکها و روشهای دیگری مانند، مدیریت پروژه، تکنیکهای زمانبندی و روشهای بهینه سازی، می توان براین محدودیتها غلبه کرد.

?)  نتیجه گیری :                                                                                                              

هدف از این کار اشنایی با روند پروسه ی طراحی شده برای حصول درصدی از اطمینان ازاقتصادی بودن فرایند طراحی شده قبل از نصب و راه اندازی ویا حتی فرایندهایی که تغیر در آنها جهت بهبود صورت گرفته که نتیجه این امر پاسخ به موارد گفته شده می باشد که در کشورهای صنعتی و ابر صنعتی دنیا مانند امریکا و غیره... در همان سالهایی که تکنیک شبیه سازی به عنوان یک تکنیک عملی مطرح شد کاربردپیدا کرد و تقریبا در اکثر پروژهای بزرگ و حساس و هزینه بر صنعتی ، نظامی و خدماتی با صرف هزینهای معقول به اطمینان لازم جهت تغییرات و انجام پروژه های خود دست پیدا کرده اند.

?)  منابع :

?)  مجله تخصخصی مدیریت (( تدبیر))

?)  ماهنامه مهندسان صنایع (( روش ))

?)  ابلنسکی – نیک :(( مهندسی مجدد و مدیریت دگرگون سازی سازمانها ))ترجمه: شریفی کلویی - منصور، اروین.