آشنایی با بلندگوها، عملکرد و نحوه انتخاب آنها

همه ما با وسیله ای به نام بلندگو آشنا هستیم و همواره در زندگی روزمره خود با انواع گوناگون آن سرو کار داریم.سوای ریز بلندگوها در گوشی تلفن های همراه، هدفون ها و ...به کار می روند.بلندگوهای سیستم های مختلف پخش صدا را می توان به چند نوع اصلی تقسیم کرد که با عملکردی مشابه، تنها تفاوت هایی که در فرکانس خروجی، توان، اندازه و مواردی از این دست دارند اما غالباً دیده می شود که بیشتراستفاده کنندگان از این وسایل، درک دقیقی از نحوه کار آنها نداشته و در انتخاب صحیح مورد مناسب، مشکل دارند.در این نوشتار پس ازآشنایی با نحوه عملکرد بلندگوها و مروری بر انواع آنها، بحثی نیز در مورد تعاریف رایج و نحوه گزینش درست این وسایل خواهیم داشت.

بلندگوها چگونه کار می کنند؟

بلندگو ابزاری برای تبدیل سیگنال های الکترونیکی به امواج شنیداری است که در اغلب آنها اجزایی به نام Driver(در این مورد صحبت خواهیم کرد)درون Enclosure(محیطی بسته و جعبه مانند)جاسازی شده است و این مسئله علاوه بر حمل و نقل آسان، سبب کارکرد هماهنگ اجزای مختلف با یکدیگر شده تا صدای مطلوبی تولید شود.طراحی Enclosure نقش بسزایی در تولید صدا دارد و به همین دلیل معمولاً آنها را از چوب یا مواد جامد دیگری می سازند تا قادر باشند به طور موثری نوسان درایورها را مستهلک کنند.در این میان Sealed Enclosure رایج ترین نوعی است که در آن هوا به اصطلاح راه فراری ندارد یعنی امواج پیش رونده از جعبه به سمت اتاق، خارج شده وامواج پس رونده، به داخل جعبه هدایت شوند.همان گونه که اشاره شد چون هوا در این مجموعه ها راه فراری ندارد، فشار هوای درونی دائماً در حال تغییر است، یعنی هنگامی که درایور به داخل حرکت می کند فشار زیاد می شود و برعکس.باید اضافه کنیم Enclosure ها انواع دیگری نیز دارند که بررسی آنها خارج از حوصله این بحث است.

Driver چیست؟

درایورها واحدهای عموما دایره ای شکل تولید امواج صوتی هستند که بسیاری از مردم به اشتباه آن ها را بلندگو می نامند.
بخش اصلی ساختمان هر درایور را دیافراگمی مخروطی شکل و قابل انعطاف با جنسی از کاغذ، پلاستیک یا فلز تشکیل می دهد که در زیر و مرکز این دیافراگم سیم پیچ و هسته آهنی با عنوان Voice coil قرار داشته و در زیر سیم پیچ نیز یک آهنربای دائمی تعبیه شده است.
با رسیدن تکانه های الکتریکی(Impulus)از فزون ساز(Amplifier)به سیم پیچ، یک آهنربای غیردائمی به وجود می آید که بسته به قطب های ایجاد شده، در مقابل آهنربای دائمی واکنش نشان می دهند.نتیجه این واکنش ها و تغییر مداوم قطب مثبت و منفی، توسط آمپلی فایر، موجب حرکت دیافراگم به سمت بالا و پایین شده و این نوسانات امواج صوتی را پدید می آورند تا بسته به فرکانس و دامنه امواج، اصوات متفاوتی به گوش انسان برسند.
این بلندگوها به Dunamic speakers معروفند ولی از نظر ساختمان، بلندگوهای دیگری نظیر Electrostatic speakers و Planar-magnetic speakers نیز وجود دارند که از قیمت بالاتری برخوردارند.این بلندگوها کاربردهای خاصی دارند و در سیستم هایی نظیر سینمای خانگی مورد استفاده قرار نمی گیرند.

انواع درایورها

با وجود شباهت درایورها از نظر ساختمانی به یکدیگر، از نظر ابعاد و توان محدوده وسیعی را شامل می شوند که Woofer ها، Tweeter ها و Midrange ها از اصلی ترین انواع آنها به شمار می روند.«وُفر»ها بزرگ ترین نوع درایورها هستند و وظیفه تولید اصوات با فرکانس کم(کمتراز200 هرتز)را برعهده دارند،«تویتر»ها کمی کوچک تر هستند و بالاترین فرکانس ها (بالای 2000 هرتز)را به وجود می آورند و سرانجام «میدرنج»ها محدوده میانی فرکانس ها (بین 200 تا 2000 هرتز)را تولید می کنند.

مشخصات بلندگوها

توان خروجی

توان خروجی تقریبا حقیقی یک بلندگو، با RMS بیان می شود و سایر مقادیر توان مثل PMPO جنبه تبلیغاتی داشته و به معنی بالاترین میزان خروجی در بهترین شرایط است.توجه داشته باشید که توان موردنیاز شما به توان آمپلی فایر، نوع کاربری بلندگو، ابعاد محل و سربسته یا سرباز بودن آن و ...بستگی دارد.

میزان حساسیت

منظور ازمیزان حساسیت (sensitivity)توانایی پخش صدا توسط بلندگو در حجم های بالاتر، بدون نیاز به توان بیشتر از گیرنده است.در واقع هرچه میزان حساسیت یک بلندگو بیشتر باشد، می توان با توان معین (در مقایسه با مدلی که حساسیت کمتری دارد) به حجم صدای بیشتری دست یافت.برای مثال یک بلندگو با حساسیت db/1w/1m99 نسبت به بلندگوی دیگر با حساسیت db/1w/1m96 صدای بلندتری دارد.درعین حال با دقت در این خصوصیت می توان به تفاوت عملکرد بلند گوهای مختلف(مانند اعوجاج)درحجم های بالاتری پی برد.

محدوده فرکانسی

این خصوصیت بیانگرمحدوده فرکانس تولیدی توسط بلندگو است که با واحد هرتز HZ بیان می شود.حداکثر محدوده فرکانسی دراغلب بلند گوها بیست کیلوهرتزاست و حد پایین آن از اهمیت بیشتری برخوردار است که دربلندگوهای گران قیمت به بیست هرتزمی رسد.(گوش انسان توانای شنیدن صداهای با فرکانس پایین تر از این مقدار را ندارد)

حفاظت مغناطیسی

در برخی بلندگوها قابلیتی با عنوان حفاظت مغناطیسی (Magnetic shielding)تعریف می شود که به معنای میزان اثر میدان مغناطیسی تولید شده توسط آهن ربای درایورها، روی دستگاه های جانبی است.این مورد زمانی اهمیت پیدا می کند که می خواهید بلندگوها را کنار نمایشگر کامپیوتر یا سایر دستگاه های حساس به میدان مغناطیسی قرار دهید.

نحوه استقراربلند گوها

قبل از هرموضوعی،اجازه دهید توضیحی در مورد اجزای تشکیل دهنده یک سیستم صوتی ساده مانند سیستم صوتی 5/1 کاناله داشته باشیم.به طورکلی مجموعه پخش صوت 5/1 کاناله، از شش بلندگوی مجزا شامل پنج بلندگو و یک Subwoofer تشکیل شده که هر یک عملکرد خاصی دارند و در مکان مشخصی قرار می گیرند که عبارتند از بلندگوی مرکزی (center)، دو بلندگوی چپ و راست در جلو، دو بلندگوی فراگیر معروف surround در عقب و یک «ساب وُفر».در این بین بلند گوی مرکزی بیشترین سهم تولید صدا را به خود اختصاص داده و بلندگوهای چپ و راست جلویی، علاوه بر تقویت صدای این بلندگو، Bass(بیس یا صدای بم)کمی نیز تولید می کنند.بلندگوهای فراگیر به منظور فضاسازی و ایجاد صدای سه بعدی مورد استفاده قرارمی گیرند و وظیفه «ساب وُفر»نیز تولید صدای بم، به طور کامل و بیشتر ازسایربلند گوهاست.
پیش از خرید بلندگوی مورد نظر خود، به این موضوع دقت کنید که قرار است بلندگوها را در چه مکان هایی از اتاق قرار دهید.اگرچه ممکن است این مسئله به نظرشما چندان مهم نباشد اماباید بدانید بهترین نتیجه زمانی به دست می آید که بلندگوها در اطراف شنونده مستقر شوند یعنی سه بلندگو درجلو(چپ، مرکز و راست)طوری که دو«تویتر»در طرفین شنونده و همسطح با گوش او تنظیم شده باشند و یک «ساب وُفر»در گوشه اتاق،نزدیک بلند گوی جلو چپ یا راست نیز قرار گیرد البته در صورت وجود فضای کافی می توان استفاده از دو بلندگوی فراگیر را هم دردستورکار قرار داد.

بلندگوی Way-2 و Way-3 به چه معناست؟

پاسخ این پرسش، خیلی ساده است!اگر بلندگویی دارای دو درایور باشد Way-2(دو مسیره)و اگر با برخورداری از«وُفر، تویتر و میدرنج»هر سه نوع درایورها را داشته باشد Way-3(سه مسیره)گفته می شود.مهمترین مزیت چنین بلندگوهای این است که وظیفه تولید صدا در آنها تقسیم شده و هر درایور، صداهای با فرکانس مخصوص خود را تولید می کند.برای نمونه اصوات با فرکانس بالا مانند صدای سنج، نیاز به بلندگویی دارد که دیافراگم درایور آن به سرعت حرکت کند یا صدای گیتار به یک بلند گویی بزرگ با قابلیت جابه جایی حجم هوا را طلب می کند، در نتیجه این بندگوها نسبت به یک بلندگوی معمولی کیفیت پخش بهتری دارند.
ناگفته نماند در بلندگوهای دومسیره و سه مسیره واحدی به نام crossover، وظیفه جداکردن سیگنال دریافتی از آمپلی فایر و ارسال آن به درایورهای مورد نظر را برعهده دارد.
به عنوان مثال crossover2.0 HZ فرکانس های بیشترازدو کیلوهرتز را به «تویتر»وفرکانس های کمتراز آن را به«وُفر»ارسال می کند.

حرف آخر

امیدواریم مطلب ارائه شده،اطلاعات مفیدی در مورد اجزای ادوات پخش صدا در اختیار شما خوانندگان قرار داده باشد.طبق معمول به یاد داشته باشید که تعیین بوده،نقش مهمی درانتخاب یک کالای الکترونیکی ایتفا می کند ولی فراموش نکنید که همیشه کالای گران تر، به معنای بهتر بودن نیست و با بررسی خصوصیات هر کالا و تطابق آن با نیازها معمول، می توان به بهترین انتخاب دست پیدا کرد.این که اجزای یک مجموعه بلندگو چه تعداد باشد(دوبلندگو، دو بلندگو با یک «ساب وُفر»، سیستم 5/1 کاناله یا 6/1 کاناله)بستگی مستقیم به نوع کاربرد شما دارد.برای مثال، توصیه می کنیم برای گوش دادن موسیقی با کیفیت CD، به سیستم دو بلندگو یا دوبلند گو با یک «ساب وفر»بسنده کنید و چنان چه اهل برنامه های تلویزیونی و تماشای فیلم هستید، مجموعه بلند گوهای 5/1 کاناله را انتخاب بکنید تا قادرباشید،گفتار و افکت های صوتی را به خوبی شنیده و از آنها لذت ببرید.