آشنایی با سیستم خنک کاری خودرو

چون در موتور عمل احتراق صورت می گیرد بنابراین در قطعات داخل موتور اتومبیل حرارت تولید می شود و اگر این حرارت به وسیله دستگاه خنک کننده گرفته نشود، باعث خسارات زیادی می گردد و از طرفی کمبودحرارت نیز باعث خرابی موتور خواهد شد پس موتور باید همیشه دارای حرارت متعادل باشد. بهترین حرارت برای موتور 8/73 الی 82 درجه سانتی گراد (65 الی182 درجه فارنهایت) است.

انواع دستگاههای خنک کننده:

الف)دستگاه خنک کننده مستقیم، که کلیه دستگاه با هوا خنک می شود.
ب) دستگاه خنک کننده غیر مستقیم، که کلیه دستگاه با آب خنک می شودو دارای رادیاتور می باشند.

متعلقات دستگاه خنک کننده:

الف )شیلنگ تحتانی
ب) پمپ آب
پ) تسمه
ج) بدنه سیلندر
د) رادیاتور
ه) سرسیلندر
و) ترموستات
ز) شیلنگ فوقانی
ح) پروانه
رادیاتور: مخزنی از جنس مس یا آلومینیوم می باشد که با توجه به کانالهای تعبیه شده در آن، وظیفه انتقال حرارت موجود در آب را به عهده دارد بنابراین بایستی همواره کنترل نمود که سطح آب در مخزن رادیاتور بیش از دو سانتیمتر پائین تر از دهانه مخزن نباشد.
پروانه: وسیله که از موتور به وسیله تسمه و در بعضی خودروها توسط الکتروموتور انرژی لازم را دریافت می نماید و کار آن، مکش هوا از شبکه های رادیاتور و خنک نمودن آب رادیاتور می باشد.
پمپ آب: وسیله ای است که به منظور گردش سریع و راحت آب موجود در رادیاتور و در اطراف موتور بکار رفته و حرکت آن از طریق موتور و تسمه پروانه تامین می گردد. بدین صورت که چون همیشه در قسمت پائین رادیاتور آب خنک و در بالای آن آب گرم (برگشت داده شده از موتور) وجود دارد، لذا برای رساندن آب جهت خنک کردن قطعات موتور از شیلنگ پائین رادیاتور، آب بوسیله مکش حاصل از واترپمپ وارد کانالهای بدنه سیلندرهای موتور شده و پس از گردش در اطراف سیلندرها و خنک کردن آنها، در حالیکه خود آب مقداری گرم شده از طریق کانالهای سیلندر به گرمترین نقطه موتور که سرسیلندر ها می باشد هدایت و پس از عبور از اطراف سوپاپها وشمعها و خنک نمودن آنها از طریق ترموستات و لوله های بالا جهت خنک شدن مجدد وارد رادیاتور می گردد.
ترموستات: سوپاپی است که درمسیر راه آب برگشتی از موتور به رادیاتور قراردارد و کار آن ثابت نگهداشتن دمای آب موتور می باشد.
با توجه به اینکه بیشترین سائیدگی قطعات موتور زمانی است که موتور در حال سرد کار می کند. در نتیجه برای جلوگیری از این نوع سائیدگی در موتور روشهای مختلفی وجود دارد از جمله نصب ترموستات، استفاده از مواد خنک کننده و پروانه اتوماتیک را می‎توان نام برد.
منبع انبساط: منبع انبساط ظرفی است با گنجایش حدود 2 لیتر از جنس پلاستیک که در کنار رادیاتور نصب می‎شود. هنگام جوش آوردن و گرم شدن بیش از حد موتور، آب اضافی رادیاتور با باز شدن سوپاپ فشار در رادیاتور از طریق شیلنگ سر ریز وارد منبع انبساط می‎شود و از هدر رفتن آب جلوگیری می‎شود.
تذکر: اتومبیلهایی که منبع انبساط دارند برای اضافه کردن آب نیاز به باز کردن در رادیاتور ندارند بلکه آب را داخل منبع انبساط می‎ریزند این کار به کمتر زنگ زدن رادیاتور کمک می‎کند.
تسمه: واسطه حرکتی میباشد که حرکت را از فولی میل لنگ گرفته و به فولی واترپمپ و فولی دینام انتقال داده و باعث به گردش دراوردن واترپمپ و دینام می گردد.
تنظیم کشش تسمه پروانه: اگر انگشت دستمان را روی تسمه گذاشته ویک کیلو گرم نیرو وارد کنیم به اندازه 8 تا 10 میلیمتر بایستی تسمه کشش داشته باشد.
ضد یخ: آب در مقابل سرما یخ می بندد و چنانچه در زمستان ضد یخ در موتور ریخته نشود سیلندر می ترکد.
برای جلوگیری از یخ زدن آب داخل موتور و رادیاتور در هوای سرد زمستان که موجب خسارت زیادی در موتور و رادیاتور می‎شود از ضد یخ استفاده می‎شود. جنس ضد یخ باید به گونه‎ای تهیه شود که اثر نامطلوب بر روی قطعات نداشته باشد.
خواص دیگر ضد یخ، ضد زنگ و ضد جوش بودن آن است به این مفهوم که ضد یخ علاوه بر خاصیت ضد یخ داشتن از زنگ زدگی قطعات داخل موتور جلوگیری می‎کند و نقطه جوش را نیز بالا می برد. نسبت مخلوط ضد یخ با آب بستگی به سرما و برودت هوا دارد.
محلول ضد یخ در سیستم خنک کننده از منجمد شدن مایع موجود در سیستم جلوگیری و بلوک سیلندر را از خطر ترکیدن محافظت می کند. در صورت موجود نبودن ضد یخ کافی در مایع خنک کننده ممکن است در درجه حرارتهای خیلی پایین حتی در حالی که موتور نیز کار می کند آب در منبع تحتانی رادیاتور منجمد شود. وجود مقدارکمی آب که پس از تخلیه بلوک سیلندر داخل آن باقی می ماند ممکن است در درجه حرارتهای بسیارکم حادثه ساز باشد.
در صورت وجود نشتی آب از سیستم، با اضافه کردن ضد یخ وبه دلیل بالا بودن قابلیت نفوذ این محلول، میزان نشتی سیستم شدیدتر خواهد شد بنابراین قبل از اضافه کردن ضد یخ مطمئن شوید که در سیستم هیچ گونه نشتی وجود ندارد.
جنس ضد یخ متداولی که اثر نامطلوب روی قطعات ندارد، اتیل گلیکول است.
طریقه تهیه ضدیخ مناسب: مقدار مناسبی ضد یخ را با نصف مقدار آب مورد نیاز برای پرکردن سیستم در داخل ظرف تمیزی مخلوط کنید. سپس این مخلوط را داخل رادیاتوری که قبلاً آنرا شستشوی کامل داده اید، ریخته و بقیه حجم رادیاتور را با آب تمیز پر کنید موتور را روشن کنید و اجازه دهید که ضد یخ با آب کاملاً مخلوط شود.

معمولاً کارهای زیر در اول هر بهار و پاییز باید انجام شود:

1- غلظت ضد یخ- ضد جوش را کنترل کنید که از حداقل ضروری (متناسب با تغییرات دمای هوا) کمتر نباشد.
2- اندازه و شرایط ضدیخ را بررسی نمائید. در صورت کثیف بودن یا داشتن مواد ناشی از زنگ زدن فلزات آن را عوض کنید.
3- دستگاه را برای اطمینان از عدم وجود نشتی، تحت فشار (ترجیحاً وقتی ضد یخ سرد است) آزمایش کنید.
4- در پوش و لوله متصل به در پوش رادیاتور را بازرسی کنید.
5- لوله ها را بازبینی نمائید و محل اتصال لوله ها را محکم کنید.
6- تسمه پروانه ها را از لحاظ سالم بودن و کشش صحیح، کنترل کنید.
7- در صورتی که دمای آب رادیاتور بیش از حد گرم یا سرد می شود، ترموستات را کنترل کنید.
8- در تمام فصول سال محلول ضد یخ در رادیاتور باشد

علل جوش آمدن آب رادیاتور(گرم کردن موتور):

1- پاره شدن تسمه پروانه یا شل بودن آن.
2- کمی آب رادیاتور.
3- کثیف بودن رادیاتور و گرفتگی شیارهای آن.
4- کار نکردن واتر پمپ (پمپ آب)
5- خراب بودن ترموستات.
6- نامیزانی باد لاستیک.
7-کثیفی بدنه موتور و ممانعت از تبادل حرارتی خوب
8- تازه تعمیر بودن موتور یا نو بودن موتور.
9- بار زیاد.
10- استفاده زیاد از دنده های سنگین.
11- سربالائی زیاد.
12- نامیزانی سوپاپها.
13- شکستن پره های پروانه.
15- کثیف بودن فیلتر هواکش کاربراتور
16- خرابی درب رادیاتور
17- سوراخ بودن رادیاتور
18- سفت بودن یا کارنکردن سوپاپ ها
19- خرابی آب پخش کن واترپمپ
21- وزش باد مخالف
22- گرفتگی اگزوز دود که عمل تخلیه براحتی صورت نمی گیرد.
23- گرفتن لوله خروج بخار آب در رادیاتور
24- گیر کردن ترمز یکی از سیلندرهای چرخ
منبعنمایندگی 1992 ایران خودرو: