نویسنده: محمد حسین جهان پناه

 

پرواز برفراز آشیانه خیال
تاریخ هوانوردی جهان به جز رویه روشنفکرانه ای که امروز شاهدش هستیم چهره عجیب و غریب دیگری هم دارد که با کمی جست و جو خیلی ساده می شود ید طولایش را در ساختن ایده های نوظهور پیدا کرد. ایده هایی که اکثرا هم کاربردی عملی نداشتند یا حداقل شانس اش را پیدا نکردند. در این گزارش سراغ چندتایی از همین ایده های نامتعارف رفتیم که البته با کمی جست و جو در میان کلماتی مانند؛ کانسپت یا عجیب نمونه های به مراتب بیشتری می شود پیدا کرد.

آخرین سامورایی

اوایل1944درست وقتی که امپراتوری ژاپن تازه در ابتدای سراشیبی شکست تاب می خورد دفتر طراحی هواپیمای کیوشو هیکوکی طرح مبتکرانه ای موسوم به J7W«شین د ن» برای یک جنگنده کوچک سبک و شدیدا چابک با ظاهری نامتعارف به منظور مقابله با بمب افکن های آمریکایی اراده کرد که هیچ شباهتی به جنگنده های آن زمان و حتی امروزی نداشت. جنگنده فوق، هواپیمایی بود مجهز به پیش بال و بدون دم با موتور ملخی قدرتمندی که در عقب بدنه جای می گرفت و قرار بود در آینده با نمونه جت جایگزین شود. ابعاد کوچک بدنه و شیوه قرارگیری خاص موتور به جنگنده مانور پذیری بالایی می داد تا جایی که نمایش پرواز هواپیما در زمان خود بسیاری از ناظران را تحت تاثیر قرار داد و این باور وجود داشت که در صورت تکمیل خواهد توانست از پس تمام انواع جنگنده و بمب افکن های متفقین بربیاید با این حال این جنگنده هیچگاه به جنگ نرسید چون حتی پیش از پرواز دومین پیش نمونه ژاپن صلح را پذیرفته بود.

از جنس خیال

ناسا تقریبا در آزمایش ایده های عجیب و غریب صاحب شهرتی تمام عیار است یکی از نامتعارف ترین این ایده ها هم، طرح نوظهور AD-1بود که ناسا سفارش ساختش را در1978به صنایع ایمز ارسال کرد . هواپیمایی فوق العاده سبک با بالی تمام متحرک که در حین پرواز برحسب نیاز می توانست تا 60درجه حول محور مرکزی هواپیما بچرخد. استفاده از این شیوه منحصر به فرد افزایش قابل توجه کارایی هواپیما در سرعت های مختلف را به همراه داشت همچنین به کاهش مصرف سوخت و آلودگی صوتی ناشی از موتورهای جت هنگام پرواز یا فرود هم کمک شایاتی می کرد با این حال هواپیما هنگام اوج گیری شدید در زوایای تند کنترل پذیری مناسبی نداشت در نهایت طرح کلی هواپیما خودش به تنهایی آن قدر عجیب و خیالی بود که باعث شود بعد از پایان این برنامه کسی به فکر مجدد آن نیفتد.

عقاب ماهیگیر

F2Y Sea Dartتنها جنگنده جت آب نشین دنیاست و طراحی اش هم به اواخر دهه 40باز می گردد زمانی که تصور می شد پراندن جت های فراصوت از روی ناوهای هواپیما بر پیش از حد پیچیده خواهد بود. در آن زمان شرکت کانویر آمریکا جنگنده بال دلتایی را طراحی کرد که می توانست در عین پرواز با سرعت 1300کیلومتر بر ساعت، با استفاده از اسکی هایش روی آب فرود بیاید یا برخیزد. البته ایده کلی خیلی فراتر از اینها می رفت، طرح اصلی در حقیقت شامل ساخت زیر دریایی های هواپیما بری بود که هر کدام، توانایی حمل تا سه جنگنده سی دارت را داشتید و به این ترتیب می توانستند جنگنده های همراهشان را از هر کجای اقیانوس که عشقشان می کشد پرواز دهند اما با بروز مشکلات جدی در زمینه کنترل پذیری هواپیما روی آب و از آن مهم تر آشتی ناوهای هواپیما بر با جت های فراصوت خود به خود تکمیل این جنگنده را متوقف کرد.

رویای ایتالیایی

تصور کنید 90سال پیش یک کمپانی هواپیماسازی ایتالیایی به سرش زده بود چیزی در حدود جمبوجت های غول آسای امروزی بسازد البته برای حمل تنها100مسافر که اگر تکمیل می شد، می توانست برای خودش تایتانیک تمام عیاری باشد. در1920یعنی همان دورانی که هنوز کشتی های هوایی برای خودشان برو بیایی داشتند شرکت ایتالیایی مارکونی با اعتماد به نفس کامل تصمیم گرفت بختش را روی ساخت بزرگ ترین هواپیمایی که تا آن زمان ساخته شده بود برای مسافرت روی اقیانوس آزمایش کند. حاصل این تلاش هواپیمای عجیب الخلقه آب نشینی بود با 9بال بدون دم عمودی که از هشت موتور400اسب بخار نیرو می گرفت و تنها مساحت بال هایش دو برابر بزرگ تر از یک بمب افکن غول آسای B52امروزی می شد. تنها پیش نمونه این غول چوبی در1921پرواز کرد البته اگر بلند شدن18متری از روی آب و با شیرجه برگشتن را بشود، پرواز نامید.

سایه گمنام

دی 21یکی از اولین پهپادهای بدون سرنشین دنیاست که به صورت کاملا محرمانه به سفارش سازمان سیا(CIA)در اواخر دهه شصت میلادی ساخته شد. در آن دوران در حالی که هنوز خبر آنچنانی از ماهواره های جاسوسی نبود، سلسله عملیات های شناسایی هوایی بر فراز شوروی یکی از مهم ترین برنامه های جاری نظامی بلوک غرب به شمار می رفت اما رفته رفته با پیشرفت سیستم دفاع هوایی شوروی این موضوع مشکل تر می شد تا جایی که با سرنگونی یکی از هواپیماهای بلند پروازU2ریسک چنین عملیات هایی به اوج خودش رسید در این شرایط در حالی که شرکت مکدانل داگلاس در مراحل پایانی طراحی هواپیمای شناسایی ای 12(نسخه اولیه پرنده سیاهSR-71با سرعت سه برابر صوت)برای سازمان سیا به سر می برد پیشنهاد ساخت پهپادی دور برد براساس تکنولوژی مشابه هواپیمای فوق مجهز به یک موتور هوا سوز رم جت را مطرح کرد. پهپادی که می توانست پس از جدا شدن از هواپیمای حاملش با سرعت نزدیک به سه و نیم برابر صوت پرواز کند و در مسیر از پیش تعیین شده خود تا برد5200کیلومتری تصویر بگیرد در عین حال با توجه به مکانیسم انفجار خودکار پهپاد پس از اتمام عملیات نیازی هم به بازیابی آن نبود تنها کافی بود دوربین در منطقه امنی برای بازیابی رها شود. نزدیک به 37فروند دی 21ساخته شد که براساس اطلاعات انتشار یافته تنها چهار فروند برای شناسایی مراکز هسته ای چین مورد استفاده قرار گرفت و 16فروند هم در حین تست های پروازی در اثر سانحه نابود شد تا در نهایت باقی17فروند باقی مانده به علت عدم موفقیت کامل برنامه روانه انبارهای تجهیزات محرمانه نیروی هوایی شوند. با این حال حتی تا همین امروز بیشتر ابعاد چند و چون سلسله عملیات های دی21به همراه هواپیماهای شناسایی ای 12محرمانه باقی مانده و اطلاعات زیادی از آنها در دسترس نیست.

رب النوع جنگ

فرجایلد در اواخر دهه70حول یک توپ 25میلی متری قدرتمند جنگنده ای طراحی کرد که حاصلش جت های بی قواره اما کارآمدa-10بود که این روزها در عراق و افغانستان برای خودشان حسابی گردخاک می کنند اما تقریبا در همان دوران یکی از کار کشته ترین مهندسان هوافضای دنیا برت روتان، با استفاده از همان سیستم جنگ افزاری طرحح کاملا متفاوتی موسوم به اریس را طارحی کرد که در کنار ظاهر جذابی که از یک هواپیمای جنگی به نمایش می گذاشت کارایی فوق العاده بالایی هم داشت. این جنگنده تمام کامپوزیتی که بیشتر با سرمایه خصوصی تکمیل دشه بود، جتی بود تک موتوره که ورودی های هوای موتورش را برای اجتناب از مکش گازهای خروجی تیربار پس از آتش گلوله ها در میانه بدنه جای داده بود. ظاهر جالب توجه هواپیما هم ترکیبی بود از دم های جدا از هم در ترکیبی متناسب با بال های با پسگرایی50 درجه ای و پیشبال های بزرگ پیشگرا که باعث ثبات قابل توجه هواپیما در پروازهای سرعت و ارتفاع پایین می شد در عین حال هنگام گردش های تند کارایی جنگنده را افزایش می داد. این جنگنده در عین سبکی مصرف سوخت بسیار پایینی هم داشت که برهمین اساس برد پروازش به 2200کیلومتر می رسید البته این طرح با تمام ویژگی های شاخص اش نتوانست نظر ژنرال های ارتشی را آنچنان که باید جذب کند. اینجا بد نیست اشاره کنیم که برت روتان طراح این هواپیما شهرت خاصی در طراحی طرح های نوظهور اما کارآمد دارد که از معروف ترین آنها می شود به هواپیمای سبک و ویجر، که خود روتان با این هواپیما دور دنیا را در9روز بدون توقف طی کرد، و فضاپیمای خصوصی اسپیس شیپ وان اشاره کرد.

پیکان آتشین

دو سال مانده به پایان جنگ جهانی شرکت آلمانی دورنییر از جنگنده ای نوظهور، موسوم به Do-335«فاییل»پرده برداشت که در صورت تکمیل می توانست خیلی راحت عنوان برترین جنگنده نبرد را از موستانگ های آمریکایی باز پس بگیرد. جنگنده ای کوچک با ظاهری استوانه ای که دو متوتور پیستونی هم راستا در دو سوی بدنه روبروی هم را در خود جای داده بود. این شیوه جالب طراحی که اصطلاحا به آن فشار و مکش می گویند، موجب می شد تا جنگنده هنگام پرواز با سرعت های زیاد یا کم چابکی زیادی داشته باشد تا جایی که در یک مورد این موضوع خلبانان انگلیسی را که خیلی تصادفی با یکی از فاییل های آزمایشی رو به رو شده بودند کاملا متحیر کرد. اما تاخیر در تکمیل موتور و کمبود مواد اولیه زیر فشار بمب افکن های متفقین موجب شد دی او335زمانی آماده ورود به تولید انبوه شود که آلمانی ها تمام کارت های برنده شان را باخته بودند تا جایی که حتی فرمان مستقیم هیتلر در1944پیرامون بخشیدن بالاترین اولویت تولیدی به فاییل هم نتوانست موجب رسیدن به موقع اش شود تا سرانجام وقتی جنگ تمام شد این آمریکایی ها باشند که صاحب تمام سی واندی جنگنده تکمیل شده در کارخانه دور نییر شوند.

هواگردهای غیر متعارف

رولت روسی

این غول بی شاخ و دم را اواسط دهه30به عنوان بمب افکنی استراتژیک و یکی از بزرگ ترین هواپیماهای پیش از عصرجت، برای نیوری هوایی شوروی ساختند. هواپیمایی به طول28متر و مساحت بال53متر روی قطاری از چرخ ها که به زحمت می توانست با هفت موتورش از زمین بلند شود. وزن خالی هواپیما24تن بود و قرار بود بتواند در نمونه مسافری اش تا120مسافر را داخل بدنه یکپارچه با بال خود جای دهد اما در عملk7هنگام پرواز هواپیمایی فوق العاده بی ثبات بود که ازضعف شدید کنترل پذیری مناسب هم رنج می برد. تنها نمونه هواپیما پس از 11پرواز دچار سانحه شد و از بین رفت تا هم پایان خودش و طراحش را با هم رقم بزند چرا که کمی بعد استالین که ظاهرا سانحه و این حرف ها سرش نمی شده، برای عوض شدن حال و هوا، کالینین طراح نگون بخت هواپیما را به اتهام هدر دادن پول بی زبان به جوخه اعدام سپرد.

کیک پرنده

در طول سال های آخر جنگ جهانی دوم، طرح های مبتکرانه زیادی مطرح شد که بیشترشان پشت چراغ قرمز پایان جنگ جهانی جا ماندند یکی از معروف ترین این طرح ها هواپیمای دیسک شکل وی173بود که مدل تولیدی اش با نامXF5Uمورد آزمایش قرار گرفت.
هواپیمایی با طرح ظاهری کاملا نامعمول اما کاربردی که در نگاه اول حتی تصور پروازش هم موضوع بعیدی است. هواپیماهای معمول برای پرواز نیازمند مساحت مشخصی از بال هستند تا نیروی «برا»ی کافی را برایشان فراهم کند اما در طرح ایکس اف 5هیچ خبری از مساحت انچنانی بال نیست و به جای آن از ترکیب یک بدنه دایره شکل کوچک با ملخ هایی بلند استفاده شده که کمبود سطح بال هواپیما را جبران می کردند در عین حال ملخ های بلند جنگنده موجب می شد هواپیما برای برخاستن به باندی بیش از 20یا نهایتا30متر نیازمند نباشد و در عین حال بتواند تقریبا بدون نیاز به باند فرود بیاید این ملخ های بلند در رتبه ای پایین تر عملکردی مشابه روتور بالگرد را برای هواپیما فراهم می کردند که این توانایی به همراه ابعاد کوچک جنگنده موجب چابکیش در آسمان می شد. این طرح که از اواسط جنگ جهانی برای نیروی دریایی آمریکا در دست تکمیل وبد نهایتا در اواسط 1947رسما بازی را به جت های جنگنده باخت.

شکارچی باد

X-36یکی از آخرین طرح های انقلابی شرکت مکدانل داگلاس تا پیش از ادغامش با بوئینگ بود. طرحی که حتی می توانست به پیش نمونه ای برای طراحی هواپیماهای نسل پنجم هم تبدیل شود که البته نشد.X36
هواپیمایی بود بدون دم افقی یا عمودی، که تنها توسط شهپرها و نازل های تغییر دهنده بردار رانش کنترل می شد این مشخصات به هواپیما مانور پذیری بسیار زیادی می بخشید. در عین حال به دلیل شکل ایرودینامیکی آن از کمترین بازتاب امواج رادار برخوردار بود در ضمن مکدانل داگلاس در ساختمان بدنه این هواپیما، مواد مرکب پیشرفته اما ارزان قیمتی را به کار برده بود که به کاهش وزن هواپیما کمک می کرد.
در طول آزمایشات پروازیX-36به راحتی می توانست پرواز در شرایط زوایای حمله تا40درجه، گردش های360 و همچنین غلتش در راستای زاویه 35 درجه را انجام دهد نتایج این آزمایشات بعدها نقش زیادی در طراحی پهپاد بدون سرنشین رزمیX-45Aبوئینگ داشت.
منبع: دانستنیها شماره 30