ج) ارزیابی خطرات موجود در تجهیزات تست و منابع تغذیه برق

تمامی اقداماتی که برای کنترل خطر برق گرفتگی به کار می روند، باید مطابق سلسله مراتب زیر به انجام رسند:
1. اولین و مهمترین مورد این است که تا حد ممکن به کمک روش های سخت افزاری کنترل های لازم را انجام دهید.
2. دوم این که تمام خطرهای قابل پیش بینی را با استفاده از سیستم های ایمن کاری کنترل کنید. این موارد بایستی شناخته شده و تمامی پرسنل مربوط از آنها اطلاع کافی داشته باشند. همچنین باید خطرات به پرسنل گوشزد شده و به طور مکتوب به ایشان ابلاغ شود (این کار مرجع مناسبی است که به کمک آن می توان دستورالعمل های ایمنی را در صورت نیاز اصلاح نمود).
3. و نهایتاً استفاده از پرسنل مجرب (یا سایر پرسنلی که زیر نظر افراد مجرب کار می کنند) به طوری که این افراد باید دارای تجربه و دانش فنی لازم باشند تا بتوانند از خطرات و صدمات تهدید کننده جلوگیری کنند.
اگر استفاده از ترانسفورماتورهای ایزوله به عنوان منابع تغذیه جهت تست تجهیزات، جزو اقدامات سخت افزاری لازم برای ارزیابی خطرات باشند، این فرآیند باید به طور نرمال انجام شده و ترانسفورماتور ایزوله بایستی جدا از تجهیزات زیر تست بررسی شود. همچنین ضرورت دارد قفسه ای حاوی وسایل لازم برای تست هر یک از تجهیزات تعبیه گردد. با قرار دادن تمامی وسایل مورد نیاز برای تست تجهیزات بر روی قفسه های عایق که در بالای میز مخصوص تست تعبیه شده اند، می توان برخی از خطرات مربوط به استفاده از تجهیزات تست را کاهش داد ولی باید توجه داشت که امکان حذف کامل خطرات وجود ندارد. همچنین این کار امکان اتصال همزمان وسایل تست کننده با تجهیزات تحت تست را کاهش خواهد داد.
وقتی که استفاده از ترانسفورماتورهای ایزوله به عنوان منابع تغذیه جهت تست تجهیزات، جزو اقدامات سخت افزاری مربوط به ارزیابی خطرات باشد، همه منابع متصل به تجهیزات تست باید توسط کلیدهای محافظ جان (RCD) با جریان 30 میلی آمپر حفاظت شوند. توجه داشته باشید که برای منابع تغذیه ای که جریانی بیش از 16 آمپر را به تجهیزات تحت تست وارد می کنند، و یا در جایی که تجهیزات زیر تست دارای جریان نشتی بالایی هستند، ممکن است استفاده از کلیدهای RCD بدلیل ایجاد نویز در سیستم، عملی نباشد. به منظور مطالعه سایر توصیه های ایمنی مربوط به این قسمت، به بخش 607 استاندارد BS 7671 مراجعه نمایید.

ساخت مناطق ایمن برای تست

حصول اطمینان از این که افراد غیر دخیل در تست باید از خطرات دور نگهداشته شوند، حائز اهمیت است. این کار با منحصر کردن انجام امور تست در نواحی مشخص شده برای این منظور، امکان پذیر است. در برخی کارگاه ها امکان ساخت و ایجاد یک منطقه تست همراه با میز کار ثابت وجود دارد که تنها پرسنل تست کننده تجهیزات بتوانند به آن دسترسی داشته باشند. در غیر این صورت، با قرار دادن فنس و موانع فیزیکی و یا سایر روش های محصور کننده بایستی افراد غیر مجاز را از نزدیک شدن به تجهیزات زیر تست دور نگهداشت. منطقه ویژه تست می تواند به یکی از صورت های زیر باشد:
1. اتاقی مخصوص که به منظور عملیات تست ساخته شده و دارای وسایل حفاظتی وی‍ژه باشد. همچنین این اتاق باید مجهز به درهای ایمن باشد تا از دسترسی افراد غیرمجاز جلوگیری شود (این درها با توجه به میزان و درجه خطر، باید امکان قفل شدن هم داشته باشند).
2. منطقه ای مشخص شده در یک کارگاه مجهز به مانع فیزیکی و فنس دائمی.
3. یک میز کار که برای عملیات تست طراحی شده و برای تعمیر تجهیزات و تست آنها مورد استفاده قرار گیرد.
4. یک محل کار مشخص شده در خلال فرآیند تولید و یا در انتهای خط تولید.
5. یک منطقه موقت ساخته شده در اطراف تجهیزات با استفاده از فنس ها و موانع فیزیکی ایجاد شده به همین منظور.
6. یک منطقه ساخته شده در پیرامون تجهیزات ثابت مانند سوئیچ گیرها یا کلیدهای کنترل کننده مدار که در این منطقه افراد ماهر بتوانند کارهای تعمیراتی را انجام داده و عیب و نقص تجهیزات را رفع نمایند و یا در خلال روند نگهداری تجهیزات، بتوانند فرآیند تست را به انجام رسانند.
در کارگاه هایی که تمام پرسنل آن به خوبی آموزش های لازم را فرا گرفته و از دستورالعمل های مربوط به ایمنی آگاهی کامل دارند و از سوی دیگر هیچ فرد غیرمجازی را در جمع خود نپذیرفته اند، ایجاد فنس در درون کارگاه و در پیرامون میز کار یا محدوده کاری ایشان ممکن است ضرورت نداشته باشد. علاوه بر این، همه کارگران باید آگاه باشند که نبایستی تمرکز افرادی که به انجام عملیات تست مشغول هستند، توسط سایرین که درگیر فرآیند تست نیستند، بر هم زده شود.

چگونگی حفاظت از افرادی که به انجام عملیات تست مبادرت می نمایند

اقدامات انجام شده برای حفاظت افرادی که مبادرت به انجام عملیات تست می کنند، باید مؤثر بوده و بتواند ایشان را از تماس با هادی های لخت برقدار که منجر به وارد شدن صدمه به پرسنل و ایجاد حادثه می شود، برحذر دارد. این تماس می تواند به صورت برخورد یکی از دست ها با منبع انرژی باشد که یکی از هادی های تغذیه اش به زمین وصل شده و یا تماس مزبور می تواند از طریق قسمت دیگری از سطح بدن صورت گیرد. تجهیزات کلاس I در این طبقه بندی قرار می گیرند زیرا بیشترین خطر در منبع هنگام ارتباط آن با زمین به وجود می آید. بنابراین خطر مربوط به تجهیزات الکترونیکی در محلی است که سطوح بزرگ فلزی (یا شاسی ها) به منبع تغذیه متصل می شوند. همچنین خطر صدمه ناشی از منابع تغذیه در جایی که اتصال زمین وجود نداشته و یا در محلی که اتصال همزمان با قطب های منبع صورت می گیرد، زیاد است. روش های کاهش خطر برق گرفتگی ناشی از اتصال همزمان با هادی ها عبارتند از:
1. انجام تست در جریان ها و ولتاژهای کم و بی خطر
2. استفاده از محفظه های تست مجهز به قفل که بتوان تجهیزات تحت تست را در درون آنها قرار داد.
3. استفاده از عایق کاری موقت.
4. استفاده از پوشش هایی که برای انجام عملیات تست نیاز به برداشتن آنها نباشد که عایق کاری اولیه سیم های متصل به منبع تغذیه، مثالی از این مورد است.
5. ایجاد منطقه ای که حتی الامکان ایزوله از زمین باشد.
6. استفاده از ترانسفورماتورهای ایزوله به عنوان منبع تغذیه اصلی
7. استفاده از کلیدهای RCD با جریان 30 میلی آمپر
مطالب مندرج در بخش های ذیل، اطلاعات تفصیلی بیشتری درباره هر یک از اقدامات حفاظتی ارایه می نمایند:

جریان ها و ولتاژهای ایمن

امکان تست تجهیزات از طریق برقدار کردن آنها با سطوح ولتاژ و جریان بدون خطر وجود دارد. این موضوع بایستی قبل از تصمیم به استفاده از سطوح ولتاژ و جریان خطرناک، همواره مد نظر قرار گیرد.

محفظه های تست مجهز به قفل

این محفظه ها ممکن است از لحاظ اندازه با یکدیگر تفاوت داشته باشند به طوری که محفظه های مزبور می تواند به صورت جعبه ای کوچک همراه با درپوش مجهز به قفل باشد که بر روی میز کار نصب می شود و یا به صورت محفظه ای بزرگ همراه با درهای مجهز به قفل باشد (بزرگی محفظه به گونه ای است که افراد می توانند وارد آن شوند). حصول اطمینان از این که عملکرد ایمنی سیستم قفل مزبور همانند عملکرد عایق به کار رفته در تجهیزات مناسب است، حائز اهمیت فراوان می باشد که بدین منظور استفاده از سیستم قفل و کلید مخصوص موسوم به trapped key یا key exchange با عایق مناسب می تواند به این اطمینان کمک کند. در حالت کلی قفل نمودن محفظه و استفاده از سیستم کنترلی برای بازرسی آن به تنهایی مورد قبول نبوده و منبع تغذیه هم بایستی از طریق سیستم قفل مذکور، ایزوله شود.
در شرایط معین مانند استفاده از خازن ها، ممکن است پتانسیل ناشی از بارهای ذخیره شده خطرساز باشد. در چنین شرایطی منبع تغذیه مربوط به تجهیزات زیر تست را باید قبل از هر گونه اقدام برای تست ترجیحاً به صورت اتوماتیک به زمین ارت کرد. چنانچه امکان ارت اتوماتیک تجهیزات وجود نداشته باشد، بایستی با ابزار مناسب و مخصوص ارت نسبت به اتصال زمین دستی اقدام کرد. همچنین در زمان به کار بردن ارت اتوماتیک، استفاده از وسیله ارت دستی برای ارت کردن تجهیزاتی که قبلاٌ برقدار بوده اند، اهمیت فراوان دارد. ضمناً توجه داشته باشید که وقتی محفظه های بزرگ مورد استفاده قرار می گیرند، باید اطمینان حاصل شود که هنگام بروز خطر در تجهیزات زیر تست، افراد نتوانند به درون محفظه ها راه پیدا کنند.

عایق کاری موقت

وقتی که خطر تماس همزمان با هادی های خطرناک وجود دارد، نباید فرض را بر این بگذاریم که کارگران قادر به جلوگیری از چنین تماس های خطرناکی هستند. استفاده از عایق کاری موقت که می تواند به کمک صفحات مخصوص و یا ورقه های عایقی (به صورت انعطاف پذیر و یا غیر قابل انعطاف) باشد، را مد نظر قرار دهید. البته ممکن است یک محدودیت عملی در استفاده از صفحات مزبور در زمان تست و سوارکردن تجهیزات الکترونیکی کمپکت وجود داشته باشد.

مناطق ایزوله از زمین

دستیابی به یک منطقه کامل ایزوله از زمین بسیار دشوار است زیرا برای این منظور ضرورت دارد اطمینان حاصل کنیم که تمامی سقف ها و دیوارها جریان را از خود عبور نمی دهند چرا که شوک حاصل از عبور جریان موجب آسیب و صدمه به افراد می شود. بنابراین استفاده از مواد عایقی مناسب مانند فرش های عایق لازم است تا منطقه ای ایزوله از زمین ایجاد شود. سپس این مناطق باید در فواصل منظم تست شوند تا اطمینان حاصل شود که خواص عایقی آنها ثابت مانده است. ایجاد منطقه ایزوله از زمین به آسانی عملی و امکان پذیر است اما ارزیابی کلی از خطرات ضرورت دارد تا اطمینان حاصل شود که افراد تست کننده با هیچ یک از هادی های ارت شده تماس خطرساز برقرار ننمایند. اقلامی همچون لوله های هدایت آب و گرما و نیز رادیاتورها بایستی مجهز به حفاظ باشند و یا منطقه تست باید به گونه ای باشد که از تماس همزمان افراد تست کننده با تجهیزات زیر تست و دستگاه های ارت شده جلوگیری نماید. مناطق ایزوله از زمین باید به گونه ای باشد که امکان تماس با قسمت های هادی و رسانا به حداقل ممکن برسد. ضمناً می توان از یک کلید RCD با جریان 30 میلی آمپر به عنوان وسیله تکمیلی حفاظت استفاده نمود. مناطق ایزوله از زمین اغلب همراه با ترانسفورماتورهای ایزوله مورد استفاده قرار می گیرند. وقتی که امکان ایجاد منطقه ایزوله از زمین به خاطر ضرورت ارت کردن تجهیزات زیر تست وجود نداشته باشد، می توانید از میزان قطعات فلزی غیر ضروری تا حد ممکن بکاهید.

ترانسفورماتورهای ایزوله

در صورت تماس فرد با یک هادی برقدار در منبع تغذیه ایزوله شده و تماس قسمت دیگری از بدن وی به هادی ارت شده، ترانسفورماتور ایزوله مورد استفاده به عنوان منبع تغذیه در عملیات تست، می تواند از خطر برق گرفتگی جلوگیری نماید. اما باید توجه داشت که اگر فردی به طور همزمان با هر دو هادی ثانویه ترانسفورماتور تماس برقرار کند، ترانسفورماتور ایزوله نمی تواند از برق گرفتگی وی جلوگیری نماید مگر این که ولتاژ خروجی کمتر از 50 ولت متناوب ( یا 120 ولت مستقیم) در محیط خشک بوده و یا ولتاژ مزبور کمتر از 16 ولت متناوب (یا 35 ولت مستقیم) در محیط نمناک باشد. شرایط ایزوله بودن از زمین بایستی به طور منظم تست شود و یا باید اقدام به نصب وسایل نشان دهنده ارت فالت نمود تا اطمینان حاصل شود که ارت فالت های خطرناک تشخیص داده شده و رفع عیب می شوند.

کلیدهای محافظ جان (RCD)

این کلیدها وسایل تکمیلی حفاظت هستند که از برق گرفتگی جلوگیری نمی کنند ولی می توانند از مدت زمان وقوع برخی از شوک های الکتریکی جلوگیری کنند. این کلیدها توانایی قطع سریع منبع تغذیه برق را در صورت عبور جریان نسبتاً کم از طریق زمین (مانند زمانی که برق گرفتگی رخ می دهد) دارا هستند. بنابراین کلیدهای RCD قادر به ایجاد سطح حفاظتی بالاتری در برابر خطرات ناشی از برق گرفتگی شدید در هنگام استفاده از منابع تغذیه حفاظت نشده می باشند. یک کلید RCD مورد نیاز برای به حداقل رساندن خطرات و ضایعات انسانی بایستی دارای حداکثر جریان قطع نامی 30 میلی آمپر بوده و نباید دارای زمان تأخیر قابل تنظیم باشد. اگرچه اغلب از کلیدهای با جریان 30 میلی آمپر استفاده می شود، ولی کلیدهای با جریان قطع کمتر (10 میلی آمپر یا کمتر) نیز موجودند که می توان از آنها برای حفاظت تکمیلی در جایی که ایجاد نویز مشکل خاصی محسوب نشود، استفاده کرد. هنگامی که حفاظت فردی تا اندازه ای بستگی به عملکرد کلید RCD داشته باشد، این کلید بایستی با استفاده از تجهیزات تست مربوطه و در فواصل زمانی مناسب تست گردد (برای نمونه کلیدهای RCD قابل حمل قبل از هر بار استفاده باید به طور هفتگی مورد بررسی قرار گیرند). افزون بر این، تمامی کلیدهای RCD بایستی حداقل سالی یکبار با استفاده از تست کننده مخصوص RCD تست شوند که این دستگاه تست کننده، جریان قطع و سرعت عمل کلید را تست می کند.

دستگاه های ویژه تست تجهیزات برقی

در صورت امکان، دستگاه های تست کننده باید از یک طراحی ویژه برخوردار باشند. در این حالت سازنده باید عملیات ایمنی لازم در خلال استفاده از دستگاه را در طراحی خود مد نظر قرار دهد. در صورت امکان تجهیزات تست باید مطابق استاندارد BS EN 61010 ساخته شوند. دستگاه های ویژه تست تجهیزات برقی باید با همان استاندارد ایمنی تجهیزات مربوطه طراحی و ساخته شوند. وقتی تجهیزات از طریق منبع تغذیه برق راه اندازی می شوند، استفاده ایمن از آنها باید به شیوه صحیح انجام پذیرد. علاوه بر این، چگونگی اتصال دستگاه های ویژه تست به تجهیزات باید با ایمنی لازم صورت گیرد.
دستگاه های تست عایقی می توانند ولتاژهای زیادی در خروجی خود تولید کنند و برخی از آنها دارای قابلیتی هستند که می توانند جریان خروجی را به سطح ایمن و بدون خطر کاهش دهند. عموماً جریان بدون خطر و ایمن برابر با 5 میلی آمپر می باشد (قبلاً جریان 5 میلی آمپر متناوب به عنوان جریان ایمن در نظر گرفته می شد ولی از ماه می 2001 جریان خروجی تجهیزات جدید باید به 3 میلی آمپر محدود شود). اگر تماس خطرناکی با هادی های خروجی برقرار شود، خطر صدمه و جراحت در صورتی که این سطوح جریان افزایش نیابند، به حداقل می رسد. چنانچه سطوح جریان بالاتری مورد نیاز باشد، اقدامات خاص نیاز است تا از آسیب و ضایعات جلوگیری شود. این اقدامات شامل استفاده از رابط های تست متصل به کلیدهای کنترل و یا استفاده از محفظه های مجهز به قفل برای جلوگیری از دسترسی به قسمت های خطرناک و ایجاد محدودیت در انجام تست توسط افراد غیرمجاز می باشند. اکثر تست های عایقی را می توان تحت جریان های ایمن مشخص شده در فوق به انجام رساند.
نحوه اتصال تجهیزات برای تست باید به گونه ای باشد که حفاظت مناسبی در برابر برق گرفتگی ایجاد نماید. تنها استثناء در این مورد هنگامی است که تجهیزات مورد نظر برای تست در درون محفظه قفل دار به دستگاه های تست کننده وصل شده و یا رابط اتصال آنها قطع می شود که در این گونه موارد منبع تغذیه بایستی ایزوله بوده و نیز می بایست اطمینان حاصل شود که هر گونه انرژی ذخیره شده در منبع، از بین رفته باشد تا خطری برای افراد ایجاد ننماید. در این حالت، هادی های اتصال دهنده قسمتی از هادی های تحت تست را تشکیل داده و بنابراین دارای خطری مشابه همان هادی ها خواهند بود.

نمونه دستگاه های تست کننده

پاراگراف های زیر عمدتاً مربوط به اسیلوسکوپ می شود اما می توان برخی اوقات آنها را برای دستگاه های دیگر نظیر سیگنال ژنراتور نیز مورد استفاده قرار داد.
ولتاژهای خطرناک ممکن است در قاب اسیلوسکوپ ارت شده کلاس I یا در برخی موارد در انواع معینی از اسیلوسکوپ های کلاس II با عایق دوبل پدید آیند. ولتاژهای خطرناک ممکن است از ولتاژهای اندازه گیری شده بر روی تجهیزات زیر تست ناشی شوند و یا در بعضی موارد به خاطر شکست عایقی خود اسیلوسکوپ پدید آیند. مشکلات اندازه گیری از آنجا بوجود می آیند که بیشتر اسیلوسکوپ ها دارای ترمینال "سیگنال مشترک" متصل به شاسی اسیلوسکوپ و نیز قاب و اتصالات آن هستند. در یک اسیلوسکوپ کلاس I، این قسمت ها به هادی حفاظتی منبع تغذیه وصل می شود. این بدین معنی است که همه اندازه گیری ها باید نسبت به زمین انجام شود که البته این امر سبب محدود شدن اندازه گیری ها با اسیلوسکوپ می شود. اخیراً تکنیکی به وجود آمده که به کمک آن می توان اسیلوسکوپ را به صورت شناور وصل نمود (منظور از شناور بودن این است که اتصال اسیلوسکوپ از طریق هادی حفاظتی منبع تغذیه حذف می شود). در این صورت قاب و محفظه اسیلوسکوپ در بالای پتانسیل زمین شناور می ماند که احتمالاً خطرات برق گرفتگی خاص خود را خواهد داشت (در این حالت می توان از اسیلوسکوپ برای ولتاژهای بالا و نیز در برخی از انواع اندازه گیری ها استفاده نمود). راه اندازی یک اسیلوسکوپ با حذف هادی حفاظتی بدین معنی است که دستگاه دیگر در برابر شکست عایق داخلی حفاظت نمی شود. عیب دیگر این وضعیت از این قرار است که نیاز به ایجاد یک منطقه ایزوله از زمین وجود دارد. چنین استفاده ای نیز مفهوم حفاظت اولیه سازنده تجهیزات را در باره حفاظت کلاس I زیر سؤال برده و بایستی از آن اجتناب نمود. تاکنون روش هایی به کار رفته اند تا به کمک آنها اندازه گیری ایمن در حالت شناور بودن اسیلوسکوپ امکان پذیر گردد. یکی از این روش ها تغذیه نمودن اسیلوسکوپ از طریق ترانسفورماتور ایزوله بوده که در این حالت مرجع زمین در منبع تغذیه حذف گردیده و امکان اندازه گیری شناور فراهم می شد. مزیت این روش این است که منطقه ایزوله از زمین نیاز نبوده ولی عیب آن این است که اسیلوسکوپ در برابر شکست عایقی نسبت به شاسی محل استقرار خود حفاظت نمی شود (همچنین در صورت انجام اندازه گیری فشار قوی، عایق داخلی اسیلوسکوپ می تواند تحت فشار مضاعف قرار گیرد). روش دوم استفاده از مانیتور ایزوله مخصوص در تغذیه اسیلوسکوپ می باشد (که البته به آن مانیتور ایزوله خط یا مانیتور ایزوله زمین هم می گویند). این روش به اسیلوسکوپ امکان می دهد که بدون نیاز به هادی حفاظتی، به کار خود ادامه دهد که در این صورت مانیتور به طور مدام ولتاژ بین محفظه اسیلوسکوپ و نقطه مرجع زمین را کنترل می کند. اگر ولتاژ روی محفظه اسیلوسکوپ به حد خطرناکی برسد، مانیتور منبع تغذیه اصلی را حذف کرده و معمولاً دوباره هادی حفاظتی منبع تغذیه را وصل می کند. ولتاژ نمونه برای عملکرد مانیتور باید در حدود 30 ولت مؤثر باشد. در این ولتاژ است که اسیلوسکوپ در برابر شکست عایق داخلی حفاظت می شود.
عیب این روش در آن است که تنها برای اندازه گیری سیگنال های فشار ضعیف به کار می رود زیرا در غیر این صورت، عایق داخلی اسیلوسکوپ تحت فشار فراوان قرار می گیرد.
در سال های اخیر، پیشرفت های تکنولوژی منجر به ساخت وسایل متنوعی شده است که می توانند در سیم رابط اندازه گیری اسیلوسکوپ مورد استفاده قرار گیرند. همچنین در این صورت، امکان ارت اسیلوسکوپ کلاس I نسبت به منبع تغذیه اصلی وجود داشته و می توان ولتاژهای اندازه گیری شده را ایزوله نمود تا از بروز پتانسیل در محفظه اسیلوسکوپ جلوگیری به عمل آید. برای وسایل مدرن و مخصوص از تکنیک های گوناگونی استفاده می کنند تا مشکل عایقی آنها را برطرف نموده و بتوانند به طور مثال در محدوده میلی ولت تا هزار ولت اقدام به اندازه گیری نمایند (عایق های اپتیکی موسوم به opto-isolators که به آنها optical isolators هم می گویند، از این نمونه تکنیک های به کار رفته هستند). در ضمن به یاد داشته باشید که عایق های به کار رفته به عنوان حفاظ های عملی و منطقی، ممکن است خطراتی نیز داشته باشند. وسایل عایقی در اشکال متنوعی عرضه شده و ممکن است مطابق میل سازنده نام هایی مختلف داشته باشند. برخی از نام های متداول برای این وسایل عبارتند از: تقویت کننده های ایزوله، تقویت کننده های دیفرانسیل، و رابط های ایزوله. انتخاب درست وسیله عایقی مطابق نوع اندازه گیری مورد نظر حائز اهمیت بوده و کاربر بایستی به توصیه سازنده نیز عمل نماید. برخی سازندگان اینک اسیلوسکوپ هایی با ورودی های ایزوله (یعنی جایی که ورودی های اندازه گیری شده از یکدیگر و نیز از شاسی اسیلوسکوپ ایزوله هستند) تا سطوح ولتاژ فشار قوی (به طور نمونه 850 ولت ماکزیمم متناوب و مستقیم) ارایه می کنند. در مورد استفاده از این تجهیزات و نیز همه اسیلوسکوپ های کلاس II تمام عایق بایستی ملاحظات لازم را به عمل آورد. اسیلوسکوپ هایی که با باتری راه اندازی می شوند را می توان برای سطوح اندازه گیری فشار قوی موجود مورد استفاده قرار داد که البته این وسایل دارای نقطه مرجع صفر نیستند.
استفاده از کلید RCD با حداکثر جریان قطع نامی 30 میلی آمپر همراه با وسایلی مانند منابع تغذیه دستگاه های کلاس I، هویه های مورد استفاده و یا سایر تجهیزات برقی می تواند اقدام مناسبی باشد. برخی اوقات ترانسفورماتورهای ایزوله به عنوان بخشی از سیستم توزیع و تأمین کننده برق سوکت های ثابتی به کار می روند که این سوکت ها در واقع منابع تغذیه جهت تست تجهیزات می باشند. در این صورت سوکت های فوق بایستی متفاوت از سوکت های معمولی و نیز استاندارد بوده و یا از نوع پولاریزه شده باشند تا اطمینان حاصل شود که فقط به منظور تست در نظر گرفته شده اند.

سیستم های ایمنی کار

چنانچه از لحاظ منطقی امکان پذیر باشد، باید جزئیات سیستم های ایمنی کار برای فعالیت های مربوط به تست تجهیزات به تفصیل نوشته شوند. برای ایجاد یک سیستم کاری مناسب، تمامی پرسنل باید در فرآیند ایمن سازی محیط کار درگیر باشند. اسناد تکمیلی که گهگاهی نیاز به مرور نیز دارند، باید در دسترس کارگران قرار گیرند.
در جایی که فرآیند تست کردن محدود به تست تشخیص سیستم های توزیع برق و تجهیزاتی مانند سوئیچ گیر بوده و این کار توسط اشخاص متخصص صورت گیرد، محتویات اسناد مکتوب بایستی عملیات ضروری و کاری مربوط به ایمنی را در بر گیرد. البته اسناد فوق ممکن است حاوی مطالبی نباشد که افراد در اثر تجربه و دانش ذاتی خود کسب می کنند زیرا دانش هر فرد ذیصلاح بستگی به تجربه وی دارد و اسناد مکتوب یاد شده، بیانگر موضوعات عمومی هستند. پرسنلی که کار تست را مطابق تعهد سازمان خود برای مشتریان به انجام می رسانند، باید مطابق قوانینی متفاوت از دستورالعمل های مربوط به تست تجهیزات در کارخانه ها رفتار کنند. این بدین معنی است که ممکن است نیاز به دو مجموعه قانون و دستورالعمل باشد که این موضوع بایستی در ایجاد سیستم ایمن کاری در نظر گرفته شود. محتویات سیستم های مکتوب جهت کار ایمن، حداقل باید شامل جزئیات زیر باشند:
1. افراد مجاز به انجام تست، مکان مناسب برای تست، و نیز چگونگی دسترسی به منطقه تست و همچنین شناسایی افرادی که نباید به این مناطق وارد شوند.
2. مکانی که می توان در آن جا اقدام به ساخت مناطق موقت تست نمود و نیز چگونگی ساخت مناطق مزبور.
3. قوانین مربوط به عایق کاری تجهیزات و نحوه ایمن نگهداشتن عایق این تجهیزات.
4. سایر اقدامات مناسب برای حفاظت، برای مثال چگونگی استفاده از عایق های قابل انعطاف برای برداشتن پوشش تجهیزات قبل از اقدام جهت تست آنها. ضمناً توجه داشته باشید که چنانچه استفاده از عایق های مذکور برای برداشتن پوشش تجهیزات در زمان برقدار بودن دستگاه ضروری باشد، خطر برق گرفتگی ناشی از این کار بایستی مورد ارزیابی قرار گیرد.
5. منبع تغذیه مناسب برای تأمین انرژی تجهیزات زیر تست و مخصوصاً بررسی مکان هایی که در آنها استفاده از منبع تغذیه نامناسب به بحث ایمنی لطمه نمی زند.
6. نحوه کنترل و بازرسی دستگاه های تست کننده قبل از استفاده از آنها برای فرآیند تست و نیز چگونگی گزارش نقایص موجود در دستگاه های مذکور.
7. نحوه درست استفاده از تمامی تجهیزات هشدار دهنده که بخشی از سیستم ایمنی را در مناطق مورد نظر برای تست تشکیل می دهند.
8. دستورالعمل های مربوط به اقدامات لازم در شرایط اضطراری.

آموزش

تمامی پرسنل درگیر در فرایند تست بایستی آموزش های خاص ایمنی را مطابق کاری که انجام می دهند، فرا گیرند. در مورد افرادی که ممکن است مبادرت به ورود به مناطق تست نموده و یا به میزهای مخصوص تست دسترسی داشته باشند، باید آموزش های لازم داده شده و نیز دستورالعمل های مربوطه به آگاهی ایشان رسانده شود. در هنگام رویارویی با موارد زیر، احتمالاً نیاز به آموزش های جدید خواهد بود:
1. تغییرات در طراحی محصول تولیدی و نیز تغییر در جانمایی و نصب تجهیزات
2. تغییرات در روش های تولید یا متدهای کاری
3. تغییرات در دستگاه های تست و روش های انجام تست
4. تغییرات در پرسنل تست کننده تجهیزات و سایر افرادی که ممکن است این تغییرات بر آنها اثرگذار باشد.

صلاحیت تست کنندگان

در شرکت های کوچک، برخی اوقات برق کاران و تکنسین های ماهر عملکرد سیستم های برقی را به طور روزانه کنترل می کنند. اگر این افراد درگیر تنظیم کردن دستگاه های تست کننده به منظور آماده نمودن آنها جهت انجام فرآیند تست باشند، بایستی اطمینان حاصل شود که این افراد از تمامی جنبه های ایمنی مربوط به تست آگاهی دارند. در این گونه موارد، توصیه افراد متخصص و ذیصلاح ممکن است ضروری باشد تا به ما اطمینان دهد که روش تست به صورت ایمن انجام می شود.
وقتی اقدام به ساخت منطقه تست می شود، در امان نگهداشتن افراد غیرماهر یا بی تجربه از رویارویی با خطرات برقی، حائز اهمیت فراوان است. همچنین اقدامات مناسبی باید به انجام رسد تا از صدمه زدن به افراد ماهر و دارای دانش فنی برق جلوگیری شود. به یاد داشته باشید که در صورت عدم حفاظت، حتی ممکن است افراد ماهر نیز در تماس حادثه ساز با هادی های برقدار و خطرناک قرار گیرند. بنابراین بدون ایجاد محیطی ایمن و حفاظت شده نباید تنها بر صلاحیت فنی افراد برای انجام کارهای برقی تکیه کرد.
اقدامات انجام شده را باید به طور منظم مرور کرد تا اطمینان حاصل شود که این اقدامات به خوبی انجام شده و نیز برای کار مورد نظر مناسب هستند. از جمله موضوعات مهم در مرور اقدامات ایمنی، این است که کارگران باید آموزش های کافی را فراگرفته و از نحوه اصلاح روش های کاری ایمن آگاهی یابند. این مورد مخصوصاً در زمان بروز تغییر در طراحی محصول تولیدی و انجام تست های مربوطه و نیز لحاظ نمودن موارد مربوط به حفاظت، اهمیت ویژه ای دارد. وظیفه مرور اقدامات مربوط به طراحی محصول تولیدی و انجام تغییرات مورد نظر در باره روش های ایمنی را می توان به فردی ذیصلاح محول کرد تا از طریق مذاکره با پرسنل تست کننده بتواند در زمینه مسایل ایمنی اقدام مناسبی به انجام رساند. مرور اقدامات ایمنی را بایستی هنگامی به انجام رساند که تغییراتی به وقوع پیوسته و این تغییرات بر کار تست اثر گذار باشند، مانند تغییر در روش های تولید، تغییر در نحوه عرضه محصول، تغییر در دستگاه های تست کننده و روش های تست و یا تغییر در پرسنل تست کننده تجهیزات.
وقتی که کار تست توسط پیمانکاران دعوت شده به سایت انجام می شود، ترتیب کار ایمن بایستی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و پیش از شروع کار ترجیحاً در مرحله مذاکره برای قرارداد مورد توافق قرار گیرد. این کار سبب می شود که هر فرد درگیر در فرآیند تست، بداند که چه کسی در حال انجام تست بوده و چه کسی مسئول انجام کار است و بدینسان کار با ایمنی و بدون بروز خطر برای کارگران پیمانکار، کارگران سایت و سایر افرادی که ممکن است به نحوی در معرض خطر باشند، انجام خواهد شد. در حالت خاص فردی که مسئول ایمن سازی محیط و تجهیزات مربوطه است، بایستی شناسایی شده و صلاحیت وی مورد توافق طرفین قرار گیرد.

نیازمندی های قانونی

دستور العمل های مربوط به کار با وسایل برقی مربوط به سال 1989، قوانین اصولی مربوط به فعالیت های تست برق را تشکیل می دهند. به موجب دستورالعمل شماره (3)4 ضرورت دارد که: "کار در نزدیکی و یا بر روی سیستم برق باید به گونه ای انجام شود که حتی الامکان سبب برورز خطر نشود". دستورالعمل شماره 14 بیانگر ممنوعیت جدی کار در نزدیکی و یا بر روی هادی های برقدار بوده و تنها در حالت های زیر می توان به این کار مبادرت نمود:
الف) قطع برق تجهیزات غیرمنطقی باشد.
ب) کار در نزدیکی و یا بر روی هادی برقدار منطقی باشد.
پ) اقدامات مناسبی برای جلوگیری از صدمات و ضایعات به انجام رسد.
افزون بر این، مطابق دستورالعمل شماره 3 مدیریت ایمنی و بهداشت کار مصوب سال 1999، کارفرمایان ضرورت دارد که خطرات مربوط به ایمنی و بهداشت کارگران را در حین کار ارزیابی کنند تا بدین وسیله اقدامات لازم برای ایمنی شناسایی شده و به کار بسته شود.

منابع

1. ایمنی در تست تجهیزات برقی: سرویس و تعمیر وسایل برقی خانگی، قسمت اطلاعات مهندسی EIS35 HSE Books 2002
2. ایمنی در تست تجهیزات برقی: سرویس و تعمیر تجهیزات صوتی، تلویزیون و کامپیوتر، بخش اطلاعات مهندسی EIS36 HSE Books 2002
3. ایمنی در تست تجهیزات برقی: سوئیچ گیر و کلیدهای کنترل، قسمت اطلاعات مهندسی EIS37 HSE Books 2002
4. ایمنی در تست تجهیزات برقی: محصولات نهایی خطوط تولید، بخش اطلاعات مهندسی EIS38 HSE Books 2002
5. استاندارد BS EN 50191: 2001 مربوط به نصب و بهره برداری از دستگاه های تست کننده تجهیزات برقی
6. استاندارد BS EN 61010-1: 1993 که مربوط به نیازمندی های ایمنی برای تجهیزات برقی به منظور اندازه گیری، کنترل و استفاده های آزمایشگاهی بوده و کل سند در 11 قسمت ارایه شده است.
7. برق گرفتگی: روش های انجام کمک های اولیه از سری HSE Books 2002 با شابک ISBN 0 7176 2264 9
8. استاندارد BS EN 61558-1, -2-1, -2-2, -2-4, -2-6: 1998 که مربوط به ایمنی ترانسفورماتورهای قدرت، منابع تغذیه و موارد مشابه بوده و نیز حاوی نیازمندی های خاص برای ایمنی ترانسفورماتورهای ایزوله و استفاده عمومی از آنها می باشد.
9. استاندارد BS 415: 1990 که مربوط به نیازمندی های ایمنی برای دستگاه های برقی الکترونیکی و تجهیزات مورد استفاده در وسایل خانگی و عمومی است.
10. استاندارد BS 921: 1976 که مربوط به مشخصات فرش لاستیکی مورد نیاز برای کارهای برقی است.
11. استاندارد BS IEC 61340-5-1: 1998 که مربوط به الکتریسیته ساکن بوده و شامل موارد کلی مربوط به حفاظت وسایل الکترونیکی در برابر پدیده الکترواستاتیک است.
12. استاندارد BS 7671: 2001 که مربوط به نیازمندی های تأسیسات برقی (دستورالعمل های سیم کشی IEE، ویرایش شانزدهم) است.
13. استاندارد BS PD 6536: 1992 که مربوط به محدوده افزایش ولتاژ فشار ضعیف (ELV) می باشد.
منابع : انتشارات HSE یا Health & Safety Executive
www.hse.gov.uk/pubns/indg354.pdf

منبع: www.articles.ir