ناسا چیست؟
این روزها ناسا نامی فراتر از یک اسم ساده برای یک سازمان فضایی جهانی است. ناسا به نماد و نشانه ای از پیشرف علمی بشر تبدیل شده است. جمعی از بهترین نیروهای علمی، فنی، مهندسی و مدیریتی جهان در سازمانی به نام ناسا گرد آمده اند تا برنامه های پیشرفت انسان در بیرون از خانه را سامان دهند و در عین حال زندگی بهتری برای ما این جا، روی زمین، به وجود آورند. با شنیدن نام ناسا بسیاری یاد فضانوردانی می افتند که در مدار زمین یا فراسوی آن مشغول فعالیت اند یا گروه هایی از دانشمندان که ردپای حیات را در دیگر نقاط سیاره ما جست و جو می کنند.
البته منتقدان هم همیشه حضور دارند. برخی ناسا را سازمان عظیمی می دانند که بی سبب پول هنگفتی را می بلعد که می توان آن را صرف بهداشت و درمان و آموزش کرد. برخی دیگر بیان می کنند ناسا زیر پوسته فعالیت های مدنی اش نهادی نظامی است و برخی دیگر آن را سازمانی منقلب می دانند که وظیفه اصلی اش پنهان کردن و سرپوش گذاشتن بر مدارک موجود درباره ملاقات ما با فضایی هاست! البته همه این انتقادها فارغ از محتوای خودش نشان دهنده یک چیز بیشتر نیست و آن این که ناسا حتی برای مخالفانش چیزی بیشتر از یک سازمان ساده علمی است. اما ناسا در حقیقت چیست؟ چگونه به وجود آمد و مأموریت و وظیفه اش چیست؟
همه چیز از جنگ جهانی دوم آغاز شد. در پایان جنگ زمانی که نیروهای متفقین آلمان را به زانو در آوردند غنیمت بزرگی وجود داشت که هم شوروی و هم آمریکا بیش از هر چیز به دنبال آن بودند. فناوری موشکی آلمان نازی به رهبری پیشوا، چنان پیشرفت کرده بود که اگر جنگ در آن ایام تمام نمی شد شاید سرنوشت امروز ما با آغاز فعالیت گسترده موشک های دوربرد آلمان ها تغییر می کرد. زمانی که شوروی ها پس از سقوط آلمان در اردیبهشت 1324/ می 1945 پنه مونده را اشغال کردند متوجه شدند چیز زیادی نصیب شان نشده است آمریکایی ها پیش از آن بخش بزرگی از موشک های وی- 2 که در ان منطقه ساخته می شد و مهندسان و نقشه ها را از آلمان خارج کرده بودند. در حقیقت از چند ماه پیش از آن آمریکایی ها برنامه ای به نام گیره کاغذ را آغاز کرده بودند که درصدد جذب دانشمندان آلمانی بود و زمانی که فون براون و همکاران موشکی او خود را داوطلبانه تسلیم آمریکایی ها کردند گویی شانس به آمریکایی ها روی آورده بود.
برنامه های فضایی از پیش از این تاریخ و در حد مطالعاتی آغاز شده بود اما پس از جنگ جهانی و آغاز جنگ سرد بود که ارتش آمریکا برنامه های متنوعی را برای ساخت موشک های دوربرد و قرار دادن ماهواره در مدار زمین آغاز کرد و طبیعتاً فون براون رهبری بخش بزرگی از این برنامه را برعهده داشت.
در حالی که در ماه های بعد از آن شوروی ها زیر سکوت سنگین ناشی از سیاست پرده آهنین به فعالیت های خود مشغول بودند، آمریکایی ها درگیر رقابت هایی بودند که میان نیروی زمینی و نیروی دریایی ارتش در گرفته بود و امکان همکاری بین این بخش ها را برای دسترسی سریع به اهداف فضایی شان نمی داد. همین درگیری ها بود که یکی از بزرگ ترین شکست های آمریکا را در رقابت با ابرر قدرت دیگر جهان به بار آورد و باعث شد شوروی ها نخستین ماهواره را به فضا بفرستند. در حقیقت در 29 شهریور 20/1335 سپتامبر 1956، یعنی یک سال پیش از آن که اسپوتنیک در مدار زمین قرار بگیرد، موشکی از کیپ کاناورال در ایالت فلوریدا به آسمان برخاست که با طی کردن قوسی بر فراز اقیانوس اطلس به سرعت 21 هزار کیلومتر بر ساعت رسید و فقط با افزایش 8 هزار کیلومتر بر ساعت به سرعتش می توانست در مدار قرار بگیرد. علت این که این موشک ماهواره ای در مدار قرار نداد این بود که وزارت دفاع که حدس می زد نیروی زمینی قصد دارد با این موشک ماهواره ای را در مدار قرار دهد و بدین ترتیب توافق انجام شده درباره عدم تمرکز این نیرو بر فضا را زیر پا بگذارد از فون بروان تعهد گرفته بود که طبقه آخر موشک باید خالی باشد. زمانی که اسپوتنیک 1 در مدار قرار گرفت بیش از هر کس فون بروان ناراحت بود. زمانی که به نیروی زمینی دستور داده شد تا فعالیت های فضایی خود را متوقف کند سیاستی مبنی بر نافرمانی سازنده در دستور کار قرار گرفت. بر مبنای این سیاست تحقیقات فضایی این نیرو به شکل محرمانه ادامه می یافت. بدین ترتیب وقتی پروژه ونگارد در آزمون پرتاب خود که دو هفته پیش از پرتاب اسپوتنیک 2 به مدار بود با فاجعه مواجه شد و موشک به طور کامل منفجر شد و دوسال پس از آن که گروه فون بروان از فعالیت های فضایی باز داشته شده بودند، دستوری به وی ابلاغ شد که در کمترین زمان ممکن موشکی را در مدار قرار دهد. او قول داد ظرف 90 روز این کار را انجام دهد و این جا بود که سیاست نافرمانی سازنده خود را نشان داد و فون براون توانست ظرفت 84 روز اکسپلورر 1 را در مدار قرار دهد. با سفر اکسپلورر 1 به مدار زمین بود که رقابت های فضایی آغاز شد. کماکان شوروی بود که صاحب عنوان نخستین ها می شد و آمریکا اگرچه از نظر تعداد مأموریت ها بر شوروی پیشی می گرفت، در کسب رکوردهایی که سخت به آن نیاز داشت عقب بود. بدین ترتیب و در این شرایط بود که ضرورت اجتماع تمام فعالیت های فضایی غیر نظامی زیر نظر یک سازمان واحد بیش از هر زمانی احساس می شد وبدین ترتیب یکی از مهم ترین نقاط عطف تاریخ فضانوردی در سال 1337/ 1958 اتفاق افتاد. در سال 1915 میلادی کمیسیونی در ایالات متحده تأسیس شده بود که وظیفه اش نظارت و هدایت مطالعات علمی مسائل پرواز با توجه به راه حل های عملی بود. این کمیسیون، که به کمیسیون ملی مشورتی هوانوردی یا NACA معروف بود، در سال 1337/1958 از سوی «کنش ملی هوا و فضانوردی ایالات متحده» (National Aeronautics and Space Act) که بعد از پرتاب اسپوتنیک 1تأسیس شده بود، به سازمان ملی هوا و فضا نوردی آمریکا یا NASA تغییرساختار داد و دکتر تی کیت گلنن به عنوان نخستین رییس این سازمان انتخاب شد و بدین ترتیب ناسا به دنیا آمد و تمام میراث کمیسیون را که شامل 8 هزار کارمند، 100 میلیون دلار بودجه، 3 آزمایشگاه بزرگ و 2 پایگاه آزمایشی کوچک بود از آن خود کرد.
ناسا بلافاصله مأموریت مهمی را به مدیریت فنی معاون ارشد این سازمان، دکتر هیو درایدن، آغاز کرد و آن پروژه مرکوری برای اعزام انسان به فضا بود. بدین ترتیب ناسا وارد رقابت های فضایی شد و به سرعت به پای ثابت و اصلی اکتشافات فضایی تبدیل شد.
در طی سال های بعد ناسا به سرعت توسعه پیدا کرد و کارهای بزرگی را انجام داد. ساخت ایستگاه های فضایی اسکای لب و ایستگاه بین المللی فضایی، پروژه شاتل ها، اعزام انسان به ماه، توسعه اکتشافات روباتیک، توسعه بخش علوم زمین و توسعه فناوری های پزشکی همه و همه باعث شده است تا این سازمان به یکی از مهم ترین سازمان های علمی جهان تبدیل شود. بسیاری از پروژه های این سازمان نتایج فوری در زندگی امروز به بار آورده است و برخی دیگر هنوز تا وارد شدن به زندگی روزمره فاصله دارند. امروز ناسا شعار اصلی و مأمورت خود را در سه جمله تعریف کرده است: «بهبود زندگی در این جا، توسعه زندگی به بیرون و یافتن حیات در فراسوی زمین».
اما برای تأمین این اهداف ناسا نیازمند مدیریتی دقیق و دست و پنجه نرم کردن با مسایل اقتصادی و سیاسی مختلف است. سازمانی که برای تمرکز کردن برنامه های فضایی آمریکا ایجاد شده بود، اینک حدود 18 هزار نیروی متخصص و 40 هزار پیمانکار و بودجه 18 میلیارد دلار در اختیار دارد در زیر نام ناسا به فعالیت مشغول است. مدیریت ناسا براساس چارت به ظاهر ساده ی اداری تنظیم شده است. این نمودار کلیت بخش های ناسا و مدیریت آن را نشان می دهد.
سیاست گذاری های کلی و راهبردی و نظارت بر مسایل مختلف سازمان بر عهده دفتر ریاست است. دفتری که امروز یکی از فضانوردان با سابقه، یعنی چارلز بولدون، مسئولیت آن را برعهده دارد و با همکاری معاونان خود آن را اداره می کند تمامی بخش های دیگر پاسخگو به این دفترند. بخش های اصلی مأموریت های ناسا که شامل تحقیقات هوانوردی، سامانه های کاوش، علوم و عملیات فضایی اند دفاتر اصلی طراحی مأموریت های ناسا را برعهده دارند. همچنین بخش ها و مراکز اصلی ناسا نیز که بازوهای عملیاتی این سازمان به شمار می روند در زیر مجموعه مراکز ناسا پاسخگوی مدیریت مرکزی در واشینگتن هستند.
- مرکز تحقیقات پروازِ دریدن (Dryden Flight Research Center): این مرکز داخل پایگاه نیروی هوایی ادواردز در کالیفرنیا مستقر است و به افتخار پیشگام مهندسی هوایی، هیو دریدن، به این نام خوانده می شود. این مرکز قلب اصلی تحقیقات ناسا برای ساخت پیشرفته ترین هواپیماهای جهان است که از جمله آنها می توان به هواپیمای شاتل بر 747 معروف ناسا اشاره کرد.
- مرکز تحقیقاتی گلن (Glenn Research Center): این مرکز که در کلیولند اوهایو قرار دارد در سال 1320/1942 تأسیس شد و اکنون به افتخار جان گلن به این نام خوانده می شود. تجهیزاتی همچون تونل یخ، تجهیزات تجربه گرانش صفر، مرکز تحقیقاتی پیشرانه های فضایی و تجهیزات آزمون موتور موشک در این مجموعه قرار دارد.
- مرکز پروازهای فضایی گادرد (Goddard Spacer Flight Center): یکی از اصیلی ترین آزمایشگاه های تحقیقاتی ناسا است که در سال 1959/1338 تأسیس شد. بیش از 10 هزار کارمند در این مجموعه، که در گرین بلت ایالت مریلند قرار دارد، مشغول به کارند. در این مرکز تحقیقات گسترده ای درباره زمین، منظومه شمسی وکیهان صورت می گیرد و در همین حال یکی از اصلی ترین مراکزی است که طراحی و توسعه فضاپیماهای بدون سرنشین را بر عهده دارد.برخی از طرح های این مرکز جوایزی دریافت کرده اند. از جمله پروژه کوبی (COBE) که در سال 1385/2006 جایزه نوبل فیزیک را برای دانشمند این مرکز، جان متر، به همراه آورد. طرح رصدخانه های فضایی بزرگ ناسا، پروژه نظارت زمین و بسیاری دیگر از فضاپیماهای روباتیک و مأموریت های فضایی این گونه با مشارکت این مرکز طراحی شده اند.
- آزمایشگاه کاوش های روباتیک ناسا (آزمایشگاه جت پیشرانJet Propulsion Laboratory): که به اختصار JPL نامیده می شود در دره سن گابریل در حاشیه شهر لس آنجلس در ایالت کالیفرنیا قرار دارد. این مرکز با هماهنگی موسسه فناوری کالیفرنیا (Caltech) اداره می شود. این مرکز طراحی و مدیریت اکتشافات بی سرنشین میان سیاره ای و همچنین کاوش هایی را برعهده دارد که از مدار زمین برای بررسی جهان صورت می گیرد. در عین حال مدیریت شبکه ارتباطی اعماق آسمان (Deep space Netwrork) بر عهده این آزمایشگاه است. این مرکز همان جایی است که موفق ترین پروژه های کاوش منظومه شمسی، نظیر مأمرویت های روباتیک به مقصد سیاره سرخ، مأموریت های کاوشکر زحل و مشتری و امثال آن، در آن جا صورت گرفته است. مأموریت هایی که از سوی این مرکز طراحی و میدریت شده اند بیشترین تولیدات علمی را برای افزایش درک ما از جهان به همراه داشته اند. حدود 5 هزار نفر کارمند تمام وقت و چند هزار نفر کارمند قراردادی و موقت در این مرکز به فعالیت مشغول اند.
- مرکز فضایی لیندون جانسون (Johnson Space Center Lyndon B.) که در هیوستون تگزاس قرار دارد مرکز اصلی مدیریت و هدایت پروازهای فضایی سرنشین دار آمریکا است. این مرکز که به مرکز پروازهای سرنشین دار نیز معروف است در سال 1337/1985 توسط سناتور لیندون جانسون و برای تحقق برنامه فضایی رئیس جمهور کندی، که سفر به ماه را مطرح کرده بود، تأسیس شد. این مرکز شامل تجهیزات و امکانات مربوط به هدایت مأموریت های فضایی سرنشین دار (آپولو، ایستگاه فضایی، شاتل های فضایی و..) و همچنین آزمایشگاه های آزمون مأموریت های فضایی و شبیه سازی شرایط مأموریت ها و استخرهای تمرینی فضانوردان است.
- مرکز فضایی کندی ( Kennedy Space center): یکی از بزرگ ترین ایستگاه های پرتاب های فضایی است. پرتاب های شاتل های فضایی، پرتاب انسان به سوی ماه و بسیاری از مأموریت های سرنشین دار و بی سرنشین از مجموعه سکوهای این مجموعه فضایی صورت می گیرد. این مرکز در جزیره مریت در حاشیه اقیانوس و در ایالت فلوریدا قرار دارد. غیر از سکوهای پرتاب متنوع این مرکز ساختمان عظیمی که سوار کردن شاتل های فضایی درون آن صورت می گیرد و همچنین سکوی متحرک غول پیکری که شاتل ها و دیگر فضاپیماها را از ساختمان مونتاژ به سکو منتقل می کنند بخشی از فناوری های پیش رو بودند که برای نخستین بار در این مرکز به کار گرفته شدند.
- مرکز پروازهای فضایی مارشال (Space Flight Center Marshall): این مرکز که در ایالت آلاباما قرار دارد یکی از مراکز غیر نظامی تحقیق، ساخت و آزمون پیشرانه های سفینه های فضایی و موشکی است. در حال حاضر تمرکز اصلی این مرکز بر روی پیشران شاتل ها و تمرین دادن خدمه ایستگاه فضایی است.
- مرکز تحقیقات لانگلی (Langley Research Center): این مرکز یکی از مراکز قدیمی ناسا است که در سال 1917 تأسیس شده و در ایالت ویرجینیا قرار دارد. در این مرکز تحقیقات گسترده یا بر روی فضاپیماها، امنیت پیرواز، سازه های مورد نیاز در بدنه فضاپیماها، برنامه های سفر به ماه، مریخ و همچنین علوم زمین صورت می گیرد.
- مرکز فضایی استنیس (Stennis Space Center): بزرگ ترین تجهیزات آزمون موتورهای موشکی ناسا است. این مرکز در سال 1340/1961 در مرز ایالت می سی سی پی و لوییزیانا تأسیس شد و بسیاری از پیشران های معروف ناسا در آن مورد آزمون قرار گرفته اند.
هریک از مراکز ذکر شده سازمان عظیمی را تشکیل می دهند که بخش های متعددی در زیر مجموعه خود دارند. تحقیقات هریک از این بخش های اصلی حوزههای بسیار وسیع تری از آنچه فهرست وار در بالا به آن اشاره شد را در بر می گیرند و در کنار آنها مراکز دیگری چون موسسه علوم فضایی گادرد به تحقیق بر روی علوم جوّی و زمین می پردازند. بخش هایی چون سلامت و بهداشت فضانوردان، مسائل تغییرات اقلیم، علم مواد و مهندسی و الکترونیک و از همه مهم تر علوم زیستی حیات و تقریباً هرچه که فکر کنید در مجموعه عظیمی به نام ناسا جای گرفته است و به همین سبب شما تقریباً همه نوع تخصصی را در بین کارمندان پر شمار ناسا پیدا می کنید.
شاخه های ناسا اینک به تمام حوزه های دانش و فناوری وارد شده است و در حال توسعه دانش های مختلف در مرزهای آن است. بدین ترتیب است که ناسا فراتر از یک سازمان ملی به نمادی از علاقه انسان به درک ناشناخته ها بدل شده است. اگرچه در پشت این ظاهر زیبا و دوست داشتنی جنگ های همیشگی مدیریتی و مذاکرات طاقت فرسای سیاسی و اقتصادی در جریان است و گاه رویکرد چنین سازمان بزرگی به تصمیمی سیاسی وابسته می شود، با همه این حرف ها ناسا هنوز و احتمالاً تا مدت های طولانی بازیگر اصلی اکتشافات فضایی جهان باقی خواهد ماند.
منبع: ماهنامه نجوم، شماره 196
البته منتقدان هم همیشه حضور دارند. برخی ناسا را سازمان عظیمی می دانند که بی سبب پول هنگفتی را می بلعد که می توان آن را صرف بهداشت و درمان و آموزش کرد. برخی دیگر بیان می کنند ناسا زیر پوسته فعالیت های مدنی اش نهادی نظامی است و برخی دیگر آن را سازمانی منقلب می دانند که وظیفه اصلی اش پنهان کردن و سرپوش گذاشتن بر مدارک موجود درباره ملاقات ما با فضایی هاست! البته همه این انتقادها فارغ از محتوای خودش نشان دهنده یک چیز بیشتر نیست و آن این که ناسا حتی برای مخالفانش چیزی بیشتر از یک سازمان ساده علمی است. اما ناسا در حقیقت چیست؟ چگونه به وجود آمد و مأموریت و وظیفه اش چیست؟
همه چیز از جنگ جهانی دوم آغاز شد. در پایان جنگ زمانی که نیروهای متفقین آلمان را به زانو در آوردند غنیمت بزرگی وجود داشت که هم شوروی و هم آمریکا بیش از هر چیز به دنبال آن بودند. فناوری موشکی آلمان نازی به رهبری پیشوا، چنان پیشرفت کرده بود که اگر جنگ در آن ایام تمام نمی شد شاید سرنوشت امروز ما با آغاز فعالیت گسترده موشک های دوربرد آلمان ها تغییر می کرد. زمانی که شوروی ها پس از سقوط آلمان در اردیبهشت 1324/ می 1945 پنه مونده را اشغال کردند متوجه شدند چیز زیادی نصیب شان نشده است آمریکایی ها پیش از آن بخش بزرگی از موشک های وی- 2 که در ان منطقه ساخته می شد و مهندسان و نقشه ها را از آلمان خارج کرده بودند. در حقیقت از چند ماه پیش از آن آمریکایی ها برنامه ای به نام گیره کاغذ را آغاز کرده بودند که درصدد جذب دانشمندان آلمانی بود و زمانی که فون براون و همکاران موشکی او خود را داوطلبانه تسلیم آمریکایی ها کردند گویی شانس به آمریکایی ها روی آورده بود.
برنامه های فضایی از پیش از این تاریخ و در حد مطالعاتی آغاز شده بود اما پس از جنگ جهانی و آغاز جنگ سرد بود که ارتش آمریکا برنامه های متنوعی را برای ساخت موشک های دوربرد و قرار دادن ماهواره در مدار زمین آغاز کرد و طبیعتاً فون براون رهبری بخش بزرگی از این برنامه را برعهده داشت.
در حالی که در ماه های بعد از آن شوروی ها زیر سکوت سنگین ناشی از سیاست پرده آهنین به فعالیت های خود مشغول بودند، آمریکایی ها درگیر رقابت هایی بودند که میان نیروی زمینی و نیروی دریایی ارتش در گرفته بود و امکان همکاری بین این بخش ها را برای دسترسی سریع به اهداف فضایی شان نمی داد. همین درگیری ها بود که یکی از بزرگ ترین شکست های آمریکا را در رقابت با ابرر قدرت دیگر جهان به بار آورد و باعث شد شوروی ها نخستین ماهواره را به فضا بفرستند. در حقیقت در 29 شهریور 20/1335 سپتامبر 1956، یعنی یک سال پیش از آن که اسپوتنیک در مدار زمین قرار بگیرد، موشکی از کیپ کاناورال در ایالت فلوریدا به آسمان برخاست که با طی کردن قوسی بر فراز اقیانوس اطلس به سرعت 21 هزار کیلومتر بر ساعت رسید و فقط با افزایش 8 هزار کیلومتر بر ساعت به سرعتش می توانست در مدار قرار بگیرد. علت این که این موشک ماهواره ای در مدار قرار نداد این بود که وزارت دفاع که حدس می زد نیروی زمینی قصد دارد با این موشک ماهواره ای را در مدار قرار دهد و بدین ترتیب توافق انجام شده درباره عدم تمرکز این نیرو بر فضا را زیر پا بگذارد از فون بروان تعهد گرفته بود که طبقه آخر موشک باید خالی باشد. زمانی که اسپوتنیک 1 در مدار قرار گرفت بیش از هر کس فون بروان ناراحت بود. زمانی که به نیروی زمینی دستور داده شد تا فعالیت های فضایی خود را متوقف کند سیاستی مبنی بر نافرمانی سازنده در دستور کار قرار گرفت. بر مبنای این سیاست تحقیقات فضایی این نیرو به شکل محرمانه ادامه می یافت. بدین ترتیب وقتی پروژه ونگارد در آزمون پرتاب خود که دو هفته پیش از پرتاب اسپوتنیک 2 به مدار بود با فاجعه مواجه شد و موشک به طور کامل منفجر شد و دوسال پس از آن که گروه فون بروان از فعالیت های فضایی باز داشته شده بودند، دستوری به وی ابلاغ شد که در کمترین زمان ممکن موشکی را در مدار قرار دهد. او قول داد ظرف 90 روز این کار را انجام دهد و این جا بود که سیاست نافرمانی سازنده خود را نشان داد و فون براون توانست ظرفت 84 روز اکسپلورر 1 را در مدار قرار دهد. با سفر اکسپلورر 1 به مدار زمین بود که رقابت های فضایی آغاز شد. کماکان شوروی بود که صاحب عنوان نخستین ها می شد و آمریکا اگرچه از نظر تعداد مأموریت ها بر شوروی پیشی می گرفت، در کسب رکوردهایی که سخت به آن نیاز داشت عقب بود. بدین ترتیب و در این شرایط بود که ضرورت اجتماع تمام فعالیت های فضایی غیر نظامی زیر نظر یک سازمان واحد بیش از هر زمانی احساس می شد وبدین ترتیب یکی از مهم ترین نقاط عطف تاریخ فضانوردی در سال 1337/ 1958 اتفاق افتاد. در سال 1915 میلادی کمیسیونی در ایالات متحده تأسیس شده بود که وظیفه اش نظارت و هدایت مطالعات علمی مسائل پرواز با توجه به راه حل های عملی بود. این کمیسیون، که به کمیسیون ملی مشورتی هوانوردی یا NACA معروف بود، در سال 1337/1958 از سوی «کنش ملی هوا و فضانوردی ایالات متحده» (National Aeronautics and Space Act) که بعد از پرتاب اسپوتنیک 1تأسیس شده بود، به سازمان ملی هوا و فضا نوردی آمریکا یا NASA تغییرساختار داد و دکتر تی کیت گلنن به عنوان نخستین رییس این سازمان انتخاب شد و بدین ترتیب ناسا به دنیا آمد و تمام میراث کمیسیون را که شامل 8 هزار کارمند، 100 میلیون دلار بودجه، 3 آزمایشگاه بزرگ و 2 پایگاه آزمایشی کوچک بود از آن خود کرد.
ناسا بلافاصله مأموریت مهمی را به مدیریت فنی معاون ارشد این سازمان، دکتر هیو درایدن، آغاز کرد و آن پروژه مرکوری برای اعزام انسان به فضا بود. بدین ترتیب ناسا وارد رقابت های فضایی شد و به سرعت به پای ثابت و اصلی اکتشافات فضایی تبدیل شد.
در طی سال های بعد ناسا به سرعت توسعه پیدا کرد و کارهای بزرگی را انجام داد. ساخت ایستگاه های فضایی اسکای لب و ایستگاه بین المللی فضایی، پروژه شاتل ها، اعزام انسان به ماه، توسعه اکتشافات روباتیک، توسعه بخش علوم زمین و توسعه فناوری های پزشکی همه و همه باعث شده است تا این سازمان به یکی از مهم ترین سازمان های علمی جهان تبدیل شود. بسیاری از پروژه های این سازمان نتایج فوری در زندگی امروز به بار آورده است و برخی دیگر هنوز تا وارد شدن به زندگی روزمره فاصله دارند. امروز ناسا شعار اصلی و مأمورت خود را در سه جمله تعریف کرده است: «بهبود زندگی در این جا، توسعه زندگی به بیرون و یافتن حیات در فراسوی زمین».
اما برای تأمین این اهداف ناسا نیازمند مدیریتی دقیق و دست و پنجه نرم کردن با مسایل اقتصادی و سیاسی مختلف است. سازمانی که برای تمرکز کردن برنامه های فضایی آمریکا ایجاد شده بود، اینک حدود 18 هزار نیروی متخصص و 40 هزار پیمانکار و بودجه 18 میلیارد دلار در اختیار دارد در زیر نام ناسا به فعالیت مشغول است. مدیریت ناسا براساس چارت به ظاهر ساده ی اداری تنظیم شده است. این نمودار کلیت بخش های ناسا و مدیریت آن را نشان می دهد.
سیاست گذاری های کلی و راهبردی و نظارت بر مسایل مختلف سازمان بر عهده دفتر ریاست است. دفتری که امروز یکی از فضانوردان با سابقه، یعنی چارلز بولدون، مسئولیت آن را برعهده دارد و با همکاری معاونان خود آن را اداره می کند تمامی بخش های دیگر پاسخگو به این دفترند. بخش های اصلی مأموریت های ناسا که شامل تحقیقات هوانوردی، سامانه های کاوش، علوم و عملیات فضایی اند دفاتر اصلی طراحی مأموریت های ناسا را برعهده دارند. همچنین بخش ها و مراکز اصلی ناسا نیز که بازوهای عملیاتی این سازمان به شمار می روند در زیر مجموعه مراکز ناسا پاسخگوی مدیریت مرکزی در واشینگتن هستند.
مراکز اصلی ناسا
- مرکز تحقیقاتی ایمز (Ames Research Center): این مرکز که در ایالت فلوریدای آمریاک واقع است در سال 1318/1939 و به عنوان دومین آزمایشگاه NACA تأسیس شد و در سال 1338/ 1959 به ناسا پیوست. این مرکز به افتخار جوزف سوئت من ایمز، که بنیان گذار NACA بود، به این نام نامیده شده است. این مرکز در سیلیکون ولی و در مجاورت قطب پیشرو فناوری جهان تأسیس شده است. هدف اصلی تأسیس این مرکز آزمایش های تونل باد برای هواپیماها بود اما حوزه فعالیت آن به تحقیقات ساخت فضاپیما، ابرپردازش گرها، سامانه های هوشمند و حوزه های دیگر فناوری فضایی نیز وارد شده است. بودجه سالانه این مرکز حدود 600 میلون دلار است که هزینه آزمایش ها و طرح های 2300 محقق مشغول به کار در آن می شود.- مرکز تحقیقات پروازِ دریدن (Dryden Flight Research Center): این مرکز داخل پایگاه نیروی هوایی ادواردز در کالیفرنیا مستقر است و به افتخار پیشگام مهندسی هوایی، هیو دریدن، به این نام خوانده می شود. این مرکز قلب اصلی تحقیقات ناسا برای ساخت پیشرفته ترین هواپیماهای جهان است که از جمله آنها می توان به هواپیمای شاتل بر 747 معروف ناسا اشاره کرد.
- مرکز تحقیقاتی گلن (Glenn Research Center): این مرکز که در کلیولند اوهایو قرار دارد در سال 1320/1942 تأسیس شد و اکنون به افتخار جان گلن به این نام خوانده می شود. تجهیزاتی همچون تونل یخ، تجهیزات تجربه گرانش صفر، مرکز تحقیقاتی پیشرانه های فضایی و تجهیزات آزمون موتور موشک در این مجموعه قرار دارد.
- مرکز پروازهای فضایی گادرد (Goddard Spacer Flight Center): یکی از اصیلی ترین آزمایشگاه های تحقیقاتی ناسا است که در سال 1959/1338 تأسیس شد. بیش از 10 هزار کارمند در این مجموعه، که در گرین بلت ایالت مریلند قرار دارد، مشغول به کارند. در این مرکز تحقیقات گسترده ای درباره زمین، منظومه شمسی وکیهان صورت می گیرد و در همین حال یکی از اصلی ترین مراکزی است که طراحی و توسعه فضاپیماهای بدون سرنشین را بر عهده دارد.برخی از طرح های این مرکز جوایزی دریافت کرده اند. از جمله پروژه کوبی (COBE) که در سال 1385/2006 جایزه نوبل فیزیک را برای دانشمند این مرکز، جان متر، به همراه آورد. طرح رصدخانه های فضایی بزرگ ناسا، پروژه نظارت زمین و بسیاری دیگر از فضاپیماهای روباتیک و مأموریت های فضایی این گونه با مشارکت این مرکز طراحی شده اند.
- آزمایشگاه کاوش های روباتیک ناسا (آزمایشگاه جت پیشرانJet Propulsion Laboratory): که به اختصار JPL نامیده می شود در دره سن گابریل در حاشیه شهر لس آنجلس در ایالت کالیفرنیا قرار دارد. این مرکز با هماهنگی موسسه فناوری کالیفرنیا (Caltech) اداره می شود. این مرکز طراحی و مدیریت اکتشافات بی سرنشین میان سیاره ای و همچنین کاوش هایی را برعهده دارد که از مدار زمین برای بررسی جهان صورت می گیرد. در عین حال مدیریت شبکه ارتباطی اعماق آسمان (Deep space Netwrork) بر عهده این آزمایشگاه است. این مرکز همان جایی است که موفق ترین پروژه های کاوش منظومه شمسی، نظیر مأمرویت های روباتیک به مقصد سیاره سرخ، مأموریت های کاوشکر زحل و مشتری و امثال آن، در آن جا صورت گرفته است. مأموریت هایی که از سوی این مرکز طراحی و میدریت شده اند بیشترین تولیدات علمی را برای افزایش درک ما از جهان به همراه داشته اند. حدود 5 هزار نفر کارمند تمام وقت و چند هزار نفر کارمند قراردادی و موقت در این مرکز به فعالیت مشغول اند.
- مرکز فضایی لیندون جانسون (Johnson Space Center Lyndon B.) که در هیوستون تگزاس قرار دارد مرکز اصلی مدیریت و هدایت پروازهای فضایی سرنشین دار آمریکا است. این مرکز که به مرکز پروازهای سرنشین دار نیز معروف است در سال 1337/1985 توسط سناتور لیندون جانسون و برای تحقق برنامه فضایی رئیس جمهور کندی، که سفر به ماه را مطرح کرده بود، تأسیس شد. این مرکز شامل تجهیزات و امکانات مربوط به هدایت مأموریت های فضایی سرنشین دار (آپولو، ایستگاه فضایی، شاتل های فضایی و..) و همچنین آزمایشگاه های آزمون مأموریت های فضایی و شبیه سازی شرایط مأموریت ها و استخرهای تمرینی فضانوردان است.
- مرکز فضایی کندی ( Kennedy Space center): یکی از بزرگ ترین ایستگاه های پرتاب های فضایی است. پرتاب های شاتل های فضایی، پرتاب انسان به سوی ماه و بسیاری از مأموریت های سرنشین دار و بی سرنشین از مجموعه سکوهای این مجموعه فضایی صورت می گیرد. این مرکز در جزیره مریت در حاشیه اقیانوس و در ایالت فلوریدا قرار دارد. غیر از سکوهای پرتاب متنوع این مرکز ساختمان عظیمی که سوار کردن شاتل های فضایی درون آن صورت می گیرد و همچنین سکوی متحرک غول پیکری که شاتل ها و دیگر فضاپیماها را از ساختمان مونتاژ به سکو منتقل می کنند بخشی از فناوری های پیش رو بودند که برای نخستین بار در این مرکز به کار گرفته شدند.
- مرکز پروازهای فضایی مارشال (Space Flight Center Marshall): این مرکز که در ایالت آلاباما قرار دارد یکی از مراکز غیر نظامی تحقیق، ساخت و آزمون پیشرانه های سفینه های فضایی و موشکی است. در حال حاضر تمرکز اصلی این مرکز بر روی پیشران شاتل ها و تمرین دادن خدمه ایستگاه فضایی است.
- مرکز تحقیقات لانگلی (Langley Research Center): این مرکز یکی از مراکز قدیمی ناسا است که در سال 1917 تأسیس شده و در ایالت ویرجینیا قرار دارد. در این مرکز تحقیقات گسترده یا بر روی فضاپیماها، امنیت پیرواز، سازه های مورد نیاز در بدنه فضاپیماها، برنامه های سفر به ماه، مریخ و همچنین علوم زمین صورت می گیرد.
- مرکز فضایی استنیس (Stennis Space Center): بزرگ ترین تجهیزات آزمون موتورهای موشکی ناسا است. این مرکز در سال 1340/1961 در مرز ایالت می سی سی پی و لوییزیانا تأسیس شد و بسیاری از پیشران های معروف ناسا در آن مورد آزمون قرار گرفته اند.
هریک از مراکز ذکر شده سازمان عظیمی را تشکیل می دهند که بخش های متعددی در زیر مجموعه خود دارند. تحقیقات هریک از این بخش های اصلی حوزههای بسیار وسیع تری از آنچه فهرست وار در بالا به آن اشاره شد را در بر می گیرند و در کنار آنها مراکز دیگری چون موسسه علوم فضایی گادرد به تحقیق بر روی علوم جوّی و زمین می پردازند. بخش هایی چون سلامت و بهداشت فضانوردان، مسائل تغییرات اقلیم، علم مواد و مهندسی و الکترونیک و از همه مهم تر علوم زیستی حیات و تقریباً هرچه که فکر کنید در مجموعه عظیمی به نام ناسا جای گرفته است و به همین سبب شما تقریباً همه نوع تخصصی را در بین کارمندان پر شمار ناسا پیدا می کنید.
شاخه های ناسا اینک به تمام حوزه های دانش و فناوری وارد شده است و در حال توسعه دانش های مختلف در مرزهای آن است. بدین ترتیب است که ناسا فراتر از یک سازمان ملی به نمادی از علاقه انسان به درک ناشناخته ها بدل شده است. اگرچه در پشت این ظاهر زیبا و دوست داشتنی جنگ های همیشگی مدیریتی و مذاکرات طاقت فرسای سیاسی و اقتصادی در جریان است و گاه رویکرد چنین سازمان بزرگی به تصمیمی سیاسی وابسته می شود، با همه این حرف ها ناسا هنوز و احتمالاً تا مدت های طولانی بازیگر اصلی اکتشافات فضایی جهان باقی خواهد ماند.
منبع: ماهنامه نجوم، شماره 196
تاریخ : شنبه 91/4/24 | 4:6 عصر | نویسنده : مهندس سجاد شفیعی | نظرات ()
