نوآوری و خلاقیت تکنولوژیکی

امروزه مسایل سازمانی با بکارگیری راه حل‌های کهنه قابل حل نیستند. از سویی با پیش بینی وقایع نیز نمی‌توانیم، مشکلاتی را که در آینده پیش روی خواهیم داشت، برطرف کنیم. لذا باید به گونه‌ای دیگر اندیشید چنانچه سهراب سپهری شاعر معاصر نیز می‌گوید: "جور دیگر باید دید" و این گونه دیدن چیزی نیست ،مگر نگاه و توجه بیشتر به موضوعاتی چون خلاقیت ، نوآوری ، هنر ، عشق ، زیبایی ، طبیعت و ارزش‌های انسانی .

در این راستا خانه مدیران سازمان مدیریت صنعتی در یکی از نشست‌های خود از آقای دکتر بهرخ خوشنویس، مخترع و استاد دانشگاه (University Southern California) USC دعوت بعمل آورد تا تجارب و دیدگاه خود را درباره خلاقیت‌های تکنولوژیکی در اختیار مدیران حاضر در این نشست قرار دهد.
آقای دکتر خوشنویس، سخنان خود را با تاکید بر این جمله آغاز کرد که کلیدی‌ترین مساله در جامعه ما و تمام جوامع در حال توسعه، خلاقیت است .یعنی مساله‌ای که با آن درست برخورد نشده است. خلاقیت نه ژنتیکی است و نه مربوط به نژادی خاص، بلکه اکتسابی است .زمینه‌اش در نهاد انسان‌ها قرار دارد و قابلیت‌های بسیار زیاد آن انسان را از حیوان جدا می‌کند.
خلاقیت به راحتی پدیدار نمی‌شود و اغلب باهوش، حافظه و... اشتباه گرفته می‌شود. در این راستا آموزشی به شیوه صحیح انجام نمی‌شود. همه آموزش‌ها بر توسعه نیمکره چپ مغز متمرکز است. تمام امور سمبولیک ،ریاضی، زبان ، هندسه و... مربوط‌ به نیکره چپ مغز است بندرت بر روی نیکره راست کار می‌شود و اغلب به آن بی توجهی می‌شود .به عبارت بهتر همیشه یاد می‌گیریم که چگونه آنچه وجود دارد را آنالیز کنیم و به این نکته که چگونه طرح مورد نظر از خلاقیت نشات گرفته است ،بی‌توجهی می‌شود. تا زمانی که خلاقیت به صورت یک نیاز درنیاید،انسان خلاق نمی‌شود. بدون نگرانی ، انگیزش ، درگیری ذهنی و صرف وقت برای خلاقیت امری ناممکن است.
 وی افزود ، خلاقیت هیچ ارتباطی با تحصیلات و سواد ندارد،چنانچه در طول تاریخ بسیاری از زندانی هایی که اغلب بی‌سواد بوده‌اند ،برای‌فرار از خود خلاقیت‌های بسیاری نشان داده‌اند. عرفا معتقدند که وقتی نیاز در انسان شکل می‌گیرد، او به سمت مراد حرکت می‌کند .این نیاز از طلب در عرفان شروع می شود .عرفا دعا می کنند که این طلب پیش بیاید و به تبع آن بقیه مسایل انجام می شود.این طلب هم اتفاق نمی‌افتد مگر آنکه نیازی حس شود و این نیاز توسط سیستم‌های ارزشی حس می شود. تا زمانی که به شرایط فعلی قانع باشیم ،محرکه‌ای برای حرکت وجود ندارد.زمانی حرکت به صورت نیاز در می‌آید که انسان از شرایطی که در آن هست ،ارزیابی انجام دهد و به سمت جلو حرکت کند. ارزیابی با سیستم ارزش انجام می شود ، لذا سیستم ارزشی باید درست باشد تا تحرک در انسان جان بگیرد. در این صورت انسان با آگاهی و اعتقاد به اینکه ،آنچه انجام می دهد مفید است ،مصمم حرکت می‌کند.بنابراین لازم است که انسان از صمیم قلب باور داشته باشد،که حرکتی را که انجام می‌دهد ،که جنبه‌های انسانی آن را در نظر گرفته است و به دنبال چنین انگیزه‌هایی است .

دکتر خوشنویس ،اهمیت خلاقیت و نوآوری را از دیدگاه چند تن از بزرگان مطرح کرد و گفت : تولید کردن کار انسانی است ولی خلق کردن کاری خدایی . بالاتر از انسان تولید کننده ، انسان دیگری است . علاقه به خلاقیت ، احساسات بدی چون حسادت ،جاه طلبی و غیره را از بین می‌برد .من یا باید خودم خلق کنم یا باید برده آنچه باشم که دیگری خلق کرده است .

چرا خلاقیت مهم است؟

سخنران در ادامه سخنان خود افزود ، قوی ترین عامل برای کسب اعتماد به نفس خلاقیت است . حتی در کشور‌های پیشرفته نیز اگر سیستم‌های خلاق آنها از کار بیافتد، از رقابت‌ها عقب می‌افتند و نابود می‌شوند لذا تنها راه نجات کشورهای در حال توسعه خلاقیت است و راه دیگری ندارند. افرادی که خلاق نیستند مدام در پی کپی کردن هستند و بهترین حالت ایده‌آل آنها این است که کپی کردن را به نحو احسن انجام دهند. در صورتی که آدم خلاق به دنبال شکستن سیستم های موجود است و آنچه خلق می کند را قادر است توسعه دهد و بهتر کند .او با نیمکره راست مغز خود استراتژی تدوین می‌کند و با نیمکره چپ تاکتیک .بهتر بگویم راز موفقیت افراد خلاق استفاده از هر دو نیمکره مغزشان است.

دکتر خوشنویس تاکید کرد که خلاقیت در همه زمینه‌ها است .در انواع و اقسام هنر ، صنعت و... با این تفاوت که اگر در صنعت خلاقیت انجام شود به آن اختراع (INVENTION)گویند.برای خلاق بودن مواردی چون اتکا به نفس ، نترسیدن از مخاطره ،داشتن اتکا به نفس،نترسیدن از مخاطره ،داشتن پایه های علمی درست ، تحمل ابهام،دادن آزادی به خود و گرفتار نشدن در گشتاور روانی از اهمیت بسزایی برخوردارند.
به طور کلی میتوان گفت برای خلاق بودن( واقعیت , صداقت خوب بود‌ن و زیبایی)سه عامل لازم و با اهمیت است. مراد از واقعیت این است که به حقیقت عشق بورزیم. این حقیقت از طریق طبیعت به بهترین وجه جلوه میکند . بهترین زبان طبیعت هم علم است.پس به علم علاقمند باشیم و به دانشمندان احترام بگذاریم .عشق به زیبایی نیز از طریق هنر است . باید به جنبه های مختلف هنر احترام بگذاریم و در نهایت خوب بودن در طرز تلقی ها و ارزشها متجلی می‌شود.ارزشها باید واقعی و براساس آرمانهای بزرگ باشد.نترسید و سعی کنید بر روی زمین اثر گذارید.

فرق روش تحقیق و روش اختراعی

این مخترع، تفکر خلاق را فرآیندی که در آن ایده‌هایی که از ضمیر نا خودآگاه و آگاه انسان نشات می‌گیرد تعریف کرد و گفت : فرق روش تحقیق و اختراعی در این است ،روش تحقیقی معمولا براساس فکر عمودی است.شما مساله را دارید و به صورت عمودی در آن عمیق و عمیق‌تر می‌شوید.این روش براساس منطق است و پیش بینی اینکه چگونه ،با چه هزینه‌ای و در چه مدت زمانی انجام می‌شود ، ممکن می‌شود .به همین دلیل برای پروژه‌های طرحهای اولیه (PROPOSAL)نوشته می‌شود.به عبارتی اقدامات را می‌توان زمان‌بندی و برنامه ریزی کرد و نتیجه کار به صورت گزارش فنی در نشریات مختلف قابل چاپ است.اما روش اختراعی بیشتر براساس گسترده فکر کردن و عمیق شدن است .آدم‌های خلاق انسان‌هایی جامع الاطراف هستند.آنها در چندین زمینه خوب و مسلط عمل می‌کنند و فکر آنها در حوزه‌های مختلف پخش می‌شود.به هر چیز کنجکاو هستند و همیشه دوست دارند همه چیز را بدانند ویاد بگیرند. لذا در راحت‌ترین شرایط و از کنه مطالب نگاه می‌کنند. سعی ندارند همه چیز را محکم کنند به عبارتی کمتر به سازماندهی علاقه دارند.
آقای دکتر خوشنویس در بخش پایانی سخنان خود به حضار گفت،سعی کنید امید جدید ایجاد کنیدو به مسیری که می‌روید عشق بوزید و فکر کنید می‌توانید بزرگترین آدم دنیا باشید.

منبع : مقاله " نوآوری و خلاقیت تکنولوژیکی "- گزارش از :مریم خلیلی عراقی -ماهنامه تدبیر