دامنه گسترده فناوری نانو در تمام زمینه ها، اعجاب انگیز است. دستاوردهای این فناوری، بسیار امید بخش بوده و دریچه های جدیدی را به روی پژوهشگران گشوده است.
در طول سال گذشته پیش از یکصد سمینار آموزش فناوری نانو برای دانش آموزان و دانشجویان در شهرهای مختلف برگزار شد. این رشته، جدا از دیگر رشته های تعلیمی نیست بلکه یک حوزه بین رشته ای است که توانمندی در درک رفتار مواد و سیستم ها را در مقیاس نانو می طلبد و اینکه فرد علاقه مند بتواند روی این رفتارها کنترل داشته و از آنها بهره گیری نماید. مطالعات مدیریتی، حقوقی، جامعه شناس و آموزشی، از جمله مباحث مهم در توسعه فناوری های جدید هم چون فناوری نانو است که خوشبختانه در کشور ما رو به فزونی است. امروزه پیشرفت علوم و فناوری نانو در حوزه های صنعتی، نظامی، کشاورزی، مخابرات و... به مرحله ای رسیده که می تواند راه گشای بسیاری از مسائل و مشکلات، حتّی در علوم قانونی، قضایی و کشف جرم باشد.
تا چندی پیش اگر نگاهی به عملکرد آزمایشگاهی جنایی کشورهای مختلف می انداختیم، می دیدیم که هم چنان فناوریهای قبل از سال 1980 در کشف علمی جرم کاربرد داشت. امّا اکنون گسترده فعالیت های پلیسی و جنایی با بهره گیری از پیشرفته ترین تجهیزات و امکانات فناوری زیستی و نانو، وسیع تر شده و امروزه استفاده از میکروسکوپ الکترونی، نانوحسگرها، حسگرهای زیستی و روش های گوناگون طیف بینی در آزماییشگاه های معتبر جنایی رایج شده و هدف نهایی، کشف حقیقت بدون باقی ماندن کوچک ترین ابهام است. زیرا در کشف جرم نیز همانند دیگر رشته ها در حدّ بضاعت از دانش عصر جدید باید بهره گیری شود و با پیشرفت فناوری، پلیس نیز باید امکانات فنی و علمی خود را بالاتر ببرد.
در علوم قانونی، شناسایی متهم از روی آثار جزئی باقی مانده در صحنه، مانند خون، مو، بافت و... امری مهم به شمار می رود. با توجه به منحصر به فرد بودن الگوی DNA هر شخص، می توان با استخراج DNA از آثار زیستی باقی مانده در صحنه و مقایسه آن با DNA افراد مظنون، به این مهم نائل آمد. حالا در آزمایشگاه ها، DNA را باز کرده و فناوری نانو، استفاده از مواد نانو حفره و دستگاه های ویژه را پیشنهاد می کند. استفاده از این روش، فناوری تعیین الگوی DNA را متحول خواهد کرد. هم چنین در زمینه ظهور آثار پنهان انگشتان، پژوهشگران موفق به کشف پودر جدیدی شده اند که روشی حساس تر و دقیق تر را برای اثر برداری در اختیار پلیس قرار می دهد. این پودر از نانو ذرات شیشه مانند و آغشته به مواد فلورسانس تشکیل شده است. هم چنین از نانو ذرات اکسید تیتانیوم نیز بهره گیری شده تا آثار پنهانی انگشت روی سطوح بدون حفره مانند پلاستیک، فلز و سطوح شیشه ای رنگی، نمایان شود. هم چنین نانو ذرات اکسید روی، آثار پنهان انگشتان روی سطوح مرطوب را نیز نمایان می کند.
در زمینه ممانعت از جعل اسکناس، اسناد بانکی و قانونی نیز، موادی لازم است که پایداری بالایی داشته باشند و امکان توصیه آنها توسط جاعلان وجود نداشته باشد. نانو محلول هایی وجود دارد که ذرات چاپ شده توسط آن را حتّی پس از تبخیر حلال هم نمی توان با چشم غیرمسلح مشاهده نمود و تنها زیر نور با طول موج معین قابل تشخیص هستند. استفاده از این ترکیبات در بارکدهای غیرقابل مشاهده ظاهری، بسیار مفید است.
از نانوحسگرها هم در تشخیص و ردیابی داروها و سموم در بدن استفاده می شود. مثلاً با پلیمرهای قالب مولکولی، میزان مورفین را می سنجند. هم چنین غلظت الکل حتّی به میزان بسیار کم نیز توسط حسگرهای نانو قابل کنترل است.
با استفاده از نانو لوله ها نیز گازهای سمی را می توان ردیابی و اندازه گیری کرد. این مورد در فضاهایی کاربرد دارد که مرگ و میر در اثر استنشاق مواد سمی و خفگی روی داده است.
گسترش حسگرها و سیستم هایی که به طور انتخابی می توانند مقدار جزئی از گازهای انفجاری مانند متان، پوپان و بوتان را ردیابی کنند در بررسی صحنه حریق و انفجار اهمیت دارد.
در دانشگاه لستربریتانیا، ساختاری طراحی شده که قادر به شناسایی افراد و مکان ها بر اساس رایحه است. بینی الکترونیکی می تواند مارک عطر، صاحب هر تنفس یا بوی بدن را در کمتر از یک دقیقه به وسیله تجزیه ترکیبات آلی فرار و مقایسه آن چه در بانک اطلاعاتی خود دارد شناسایی کند.
اینها تنها نمونه هایی از کاربرد فناوری نانو در علوم قانونی بودند. امید است با پیشرفت روزافزون شاهد کاربردهای گسترده تر در کشف جرم و کاهش جنایت باشیم.
منبع:نوآور-ش59