مهجن آباد

  به روایت قاسم پرویزی، حاج غلام علی فیروز .

                                                              چیزی در مایه های یک شاهکاری هنری

بنکوهای ساکن در مهجن آباد

  درروستای «مهجن آباد» تا حدود 20 بُنک زندگی می‏کنند، همه ی آن ها در خلال دو قرن اخیر به این محل آمده و ساکن شده‏اند، از ساکنان اولیه ی این روستا هیچ خبرواثری درد ست نیست، چنان که اهالی «مهجن آباد» به شوخی وطنز آمیخته با جدی می‏گویند: «تنها باز مانده ی ساکنین اولیه‏ی «مهجن آباد» خانمی به نام "پری جان سومری " (یا سومره‏ای) است که آن هم شخصیت افسانه‏ای دارد، هیچ کس چیز ی درباره ی او نمی‏داند.»

 چنان که قاسم پرویزی می‏گوید: درحال حاضربزرگ ترین بنکوی ساکن در«مهجن آباد» را «ولی محمدی‏ها» تشکیل می‏دهند که جمعا بین 150 - تا 200 خانوار می شوند که با فامیل‏های چون: پرویزی، کرمی، اتحادپاک، رفیعی، اسفندیاری، آزادی، ملکی، شفیعی و فداکار شناخته می‏شوند. از میان همین 9 فامیل وابسته به بنکوی ولی محمدی، بیش ترین جمعیت را فامیل اسفندیاری دارااست .

 دراصل همه ی این 9 فامیل از اعقاب یک نفر به نام " ولی محمد " هستند. گویا ولی محمد شخصی  قدرت مند و جنگ جو بوده که در ابتدا در روستای «جِن جان» بویر احمد زندگی می‏کرده است، از اثر گردش ایام با حکومت وقت مخالفت ورزیده و با مأمورین حکومتی درگیر می‏شود، در نتیجه از محل سکونت خود فراری شده و به همراه زن و فرزندانش به کوها پناه می‏برد، در همین موقع یک گروه جنگ جو را نیز تحت فرمان داشته ومدت‏ها در کوها زندگی می‏کند، در این مدت همسرش در کوه وضع حمل نمود ه و فرزند پسری به دنیا می‏آورد که نام او را« کهزاد» می‏گذارند.

  ولی محمد و افراد زیر فرمانش کوه به کوه حرکت می‏کنند، تابه محل «ساران» سید محمد می‏رسند، در آن جا با مأمورین حکومتی درگیر شده و کشته می‏شود[1] مأمورین حکومتی سر ولی محمد را ازبدن جدا نموده، نزد شاه قاجار در تهران می‏فرستند، شاه قاجار وقتی کله ی و لی محمد را می‏بیند، از بزرگی و ستبری آن تعجب می‏کند، دستور می‏دهد تا سر ولی محمد را وزن کنند، وقتی وزن می‏کنند، دو من و نیم به سنگ قدیم می شود، که به وزن امروز نه کیلوی تمام است. آن گاه شاه قاجار رو به مأمورین خود نموده ومی‏گوید: «حیف این آدم بود که کشتید، اگر زنده می‏آوردید به درد ما می‏خورد» ولی محمد تا آن موقع بیش از صد نفر از افراد حکومتی را درجنگ‏ها کشته بود .

  می‏گویند ولی محمد تعداد نُه پسر داشت که به نام‏های کهزاد، بهزاد، شیر خان، آزاد، خان وردی، خان گلدی، شیرزاد، خلیفه و منصور یاد می‏شدند. هفت تن از پسران ولی محمد به «مهجن آباد» «کامفیروز» می‏آیند، دو تن دیگر به نور آباد ممسنی می‏روند و در آن جا زندگی اختیار می‏کنند که هم اکنون اعقاب آن ها در محله ی بهداری قدیمی نور آباد زندگی می‏کنند و درست مانند اقوام مهجن آبادی خود به بنکوی ولی محمدی مشهوراند .

 یک نمونه از نسب نامه ی بنکوی ولی محمد ی رادراین جا می‏آورم که محاسبه ی فواصل نسل‏ها می‏تواند به ما کمک نماید تابهتر بفهمیم که او در چه زمانی می‏زیسته و فرزندانش از چه زمانی در «مهجن آباد» ساکن شده‏اند: سهراب، قاسم، کهزاد، پرویز، ولی محمد .

 به همین ترتیب نسب نامه‏های دیگر بنکوهای عمده‏ی ساکن در «مهجن آباد» را چنین فهرست می‏کنیم :

 از بنکوی سعیدی: محمد، فرهاد، فرج، علی، سی مراد، میرزا مراد، علی مراد - علی مراد از بویر احمد آمد .

 از بنکوی ابراهیمی: علی رضا، محمد رضا، سلب علی، ایرج، ابراهیم، علی محمد - علی محمد از دشتک آمد .

 از بنکوی رحیمی: علی حسین، محمدجان، علی رحم، شکراللّه، خدا رحم، حسن - حسن از گنجه ی بویر احمد آمد .

 از بنکوی مهمانداری: اسماعیل، آقاویس، دیدار، آقا، حسن، محمد - ازنورآباد ممسنی آمد.

 از بنکوی رستگاری‏ها: میثم، میرزا محمد، آقا بابا، میرزا بابا - از ساران‏

 از بنکوی رستگار: بدراللّه، قربان علی، حبیب، عبداللّه - از «رامجرد»

 از بنکوی شفیعی :سعید، ولی، حسین خان، حسن، قباد - از«اصفهان»آمد.

 از بنکوی صفری: علی، محمد، الیاس، بهروز، مهرنوش- از سی سخت.

 از بنکوی دهقانی: ابراهیم، اصغر، رحیم، کریم، رضا خان -از قصرالد شت شیراز آمد.

  از بنکوی بشیری: محمد، برای خدا، راه خدا، بشیر خان - از شول پلنگی آمد .

 ازبنکوی بوالوردی: پیمان، غفار، حسن، رزاق، حسن  - از بوالوردی شیراز آمد .

 ازبنکوی اردکانی‏ها: پوریا، غلام رضا، حیدر، علی آقا، خانباز - از اردکان‏

 ازبنکوی شولی‏ها: محمد جواد، شاه کرم، شاه حسین، غلام حسن -از شول گپ آمد.

 ازبنکوی قشقایی: حسین - رضا، جوهر .

 از بنکوی فیروزی‏ها: حامد، حمید رضا، غلام علی، ملاّ کیامرث، رمضان، شاه محمد، رمضان  -  از شولستان آمد .

 از بنکوی محمدی‏ها: نوروز، فرج، محد خان، شیر احمد، عباس، محمد - از نور آباد ممسنی آمد .

 سادات حسینی: از اقلید به «ساران»و از سارن به «مهجن آباد» آمده‏اند.

 حاج غلام علی فیروز درخاتمه می‏گوید: «بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 هنگامی که خسروخان قشقایی از خارج به ایران برگشته و به «شیراز» آمد، ما مهجن آبادی ها در «شیراز» به دیدن خسرو خان رفتیم، گروهای کثیری از هر طرف به دیدن او آمده بودند، به طوری که منزل پر از جمعیت بود، خسرو خان گفت: " حضرات مهجن آبادی بمانند، بعد از ظهر بیایند در باغ ناری که کارشان دارم . " وقتی بعد از ظهر درباغ ناری رفتیم، خسروخان ما را خیلی تحویل گرفت و نسبت به مهجن آبادی‏ها خیلی اظهار علاقه ومحبت کرد. در پایان گفت: " مادرم زمین های «مهجن آباد» را بر شما حلال کرده است، من هم نصیحتی به شما می‏کنم که بروید دنبال کار زراعت و کشاورزی تان، با یک دیگر خوب باشید، شرّ و فتنه به پا نکنید، دیگر نه دوره ی خان خانی است، نه دوره ی کدخدایی است، نه دوره ی مالکی است... فقط دوره‏ی کشاورزی است؛ بروید کشاورزی کنید وبخورید، زمین‏ها همه‏اش به خودتان تعلق دارد، حلال تان باشد، ما را هم حلال کنید."

 «ما هم دسته جمعی از او تشکر نموده وبه طور تعارفی گفتیم: مردم "مهجن آباد " کما فی السابق در خدمت گزاری حاضراند، کماکان رعیت شما هستند، شما هم چنان پدرشان هستید، هرامری باشد جهت خدمت گذاری آماده‏اند .»

      * سروده ی از قاسم پرویزی مهجن آبادی - ساکن مهجن آباد *

    در باره نحوه ی کار کشاورزی قدیم

 چنین گفت قاسم شبی با پسر                تو بشنو حکایت همی از پدر

 قدیما تا جای که من یادمه‏                     کشاورز زحمت کش وپر غمه

 گه از زور مالک، گهی کد خدا                 به سختی نمودند عمری تباه‏

 بسی چوب سر کار خوردند و بس‏           نفس‏ها به سینه چنان گشت حبس‏

 کسی را نبود قدرت دم زدن‏                   گهی دست سرکار و گه ظلم خان

 هرآن کس که بنمود یکی رادوتا              در آستین او چوب کردند جا

 سر صبح تا شام در مزرعه‏                  به دنبال گوسفندوگاو و رمه

 گذشته از این، ظلم ارباب‏ها                   مصیبت کشیدند بسیارها

 بسی شخم کردند با گاو نر                    همی تخم کاشتند با چشم‏تر

 گهی گاوبدبخت می خوردلَپَک‏[2]                 دگر گاو بعدی همی می‏ماند تک

به یک گاو نمی‏شد زمین شخم زد                  دو سه هفته‏ی صبر بایست کرد

 که گاو لپک خورده شان به شود                  دوباره سرِ کار اول رود

 دگر روز بعد می‏شکست دار خیش‏[3]               جگرخون‏می‏شدازاین‏گاوخیش‏

پس از جمع و جور کردن گندمان‏                  می‏بایست کنند صبر آن مردمان

 پس از جار مهتر و دستور کار                کشاورز بدبخت با حال زار

 پس‏ازاین همه زحمت و هارت و هورت‏                 می‏خوردند مردم نان بلوط

 به سختی کشاورز زحمت کشان‏               می‏افشاند بذری به صحرانهان

 پس از آب یاری و صد دردسر                 هزاران مشکل از نوعی دگر

 می‏شد فصل برداشت گندم و جو                کشاورز آماده بهر دِرو

 یکی داس منجل[4] گرفتی به دست‏               که منجل همی قربتی بود و بس

 به صحرا روان می‏شدند زارعین‏                درو می‏نمودند صبح تا پسین

 عرق می‏نمودند چون جوی  آب‏                 ستم ها کشیدند در آفتاب

 بریدند گندم بسی آن و این‏                      نهادند بافه[5] به  روی زمین

 پس از چند روزی که کردند درو                 بافه جمع کردند با خرورُح[6] 

    چو جمع می‏نمودند یک جا همی‏                قدیم ها می‏گفتند جا خرمنی

پس از جمع و جور کردن گندمان‏                    می‏بایست کنند صبر آن مردمان

که مالک دهد دستور دیگری                       اگر پشت بام جار زند مهتری[7]

پس از جار مهتر و دستور کار                   کشاورز بدبخت با حال زار

 می‏بایست که با گاو برجی[8] کنند                 به کوفتن خرمن ترجیح دهند

 تو حتما می‏پرسی که برجی چنه‏[9]                دوگاو است و چوب‏است‏وباآهنه‏

 یکی می‏نشست روی برجی سوار                دیگردست‏به‏اوسین[10]‏همان‏دوروبر

 پس از چند روزی می‏کوفتند یه بار              سه چار روز دیگرمی‏کوفتند دوبار

 بسی کوفتند تا که خوب لِه شود                 که جمعش کنند و به بادش دهند

 سر شب نمی‏خوابیدند تا سحر                     به بادش می‏دادند با خون جگر

 اگر پاک می‏بود و آماده شد                        خبرچین خبر بهر مالک ببرد

 می‏فرمود مالک به آن کدخدا                        گونی‏های خالی راور دار بیا

 برو پیش آن زارع بی نوا                        همه را تو یکجا بگیرو بیا

 چنین بوددر آن روزگار واقعات‏                   عمل را می‏بردند به جای مالیات‏

 پس از رنج و زحمت بی منتها                   کشاورز می‏ماند و لنگ و تا[11]

 نبود آن زمان مثل الآن کُرو                      تراکتور بکارند و کامباین درو

کنون سهل و آسان شده روزگار                  ز سختی نشانی نماند برقرار

 که امروز هر کهره‏ی کدخداست‏                 چه دانی پسرجان حواست‏کجاست

 هر آن کس که بازار عین ظلم کرد               خداوند عالم ورا خار کرد

 چو قاسم حکایت به پایان رساند                 به یاد گذشته همی شعر خواند

 چو فرمود پیغمبر راستین‏                        حلال است محصول بر زارعین

 گوارا بود بر همه شیعیان‏                       عمل کرد و محصول این زارعان‏

                                       قاسم پرویزی «مهجن آبادی » 19/1/  1383