لیر منجان
به روایت حاج محمد جان دهقان، خداخواست
توری، کربلایی ابراهیم نظری،اردشیردهقان
حدود 3 کیلومتربعد ازروستای «خواجه» درمسیرجاده ی اصلی، دومین روستای قدیمی «کامفیروز» واقع است که اسمش «لیرمنجان» میباشد. این روستا دارای سابقه ی تاریخی طولانی است، ریشههای تاریخی آن دراعماق زمان پیش رفته، با افسانهها پیوند میخورد. بنا به روایتی، درگذشتههای دور نام این محل «منگوذر» بودهاست، راویان این حدیث مدعی اند که چنین عنوانی را روی بعضی از سنگ نوشتهها ی قبور قدیمی محل مشاهده کردهاند. آن ها اضافه میکنند که آن نام مأخوذ از اسم مشابه دریکی ازنواحی بویر احمد بوده است .
عده ی هم ازقول مرحوم حاج محمد خان وکربلایی حسن منوچهری نقلکرده اند که درگذشتهها نام این محل «قلعه ی گُل» بوده است. میگویند یک باغ وسیع (یایک گلستان بزرگ) درناحیه ی غرب «کله گاه» وجوداشته. گویا مرحوم حاج محمد خان وکربلایی حسن منوچهری به هنگام جوانی مسافرتی به «شیراز» داشته ومدتی دریک کاروان سرا اقامت نموده بودند، درآن کاروان سرا یک پیر مرد قدیمی با این دونفر آشنامی شود، وقتی میفهمد که این دونفر ازاهالی «کامفیروز» میباشند، آزآنها وضعیت «قلعه گل» را سؤال مینماید، این دونفرمی گویند: در «کامفیروز» قلعه ی به این نام نداریم، پیرمرد نشانیها وتوضیحاتی میدهد که معلوم میکند آن «قلعه ی گل» همین «لیرمنجان» بوده است .
میگویند این محل دارای تاکستا ن های وسیع دردرّه ی موسوم به «دره کروشی» بوده که تا کنون سنگهای کروشی (مخصوص گرفتن شیره ی انگور) درآن پیدامی شود. گویا دراین دره کارگاهای شیره کشی وشیره پزی انگور دایر بوده است. دره ی کروشی اکنون دوباره آرام آرام به تاکستان دیم تبدیل میشود.
«لیرمنجان» کنونی چهارمین آبادی است که از حاشیه ی رود خانه ی «کُر» تا دامنه های " تل آسیاب " و " تل شیر " جابه جا شده است. این روستا ابتدا در محلی به نام «کله گاه = کَل گه[1] » درساحل رودخانه ی «کُر» واقع بوده است، از قرار معلوم در زمانهای قدیم "کله گاه" محلی آباد و با رونق بوده، ولی به مرور ایام متروک شده است. علایم ودیواره ی قدیمی قلعه ی "کله گاه" در حاشیه ی رود خانه ی «کُر» موجود است.
محل «کله گه» ازناحیه ی جنوب وصل به جدول مقیم آباد، معروف به «سراب عباس خانی» بوده است. سابقه ی این قلعه بسیار زیادتخمین زده شده، حتی عده ی میگویند آن قلعه معروف به " قلعه گبری " بوده است. درحال حاضر شالوده ی آن قلعه، که ازسنگ وساروج ساخته شده، برقرار است که درفصول زمستان وبهار به زیرآب دریاچه ی «سد درود زن» میرود، اما درفصل تابستان پیدااست. می گویند درآن جا قبرستان قدیمی وسنگهای تراشیده وجوددارد که تاریخی بیش از هزار سال برایش ذکر میکنند
آبادی دیگری درناحیه ی فوقانی «تل آسیاب» درحول وحوش درختان چنار وجود داشته که شالوده ی آن نیز تا هنوز باقی است، درهمین نقطه قبرستان قدیمی واقع است که سنگهای تراشید ه ی خیلی قدیمی ومنقّش باخطوط ونقوش عربی درحد فراوان درآن دیده میشود .
مدتهاگذشت تااز میان این قلعههای قدیمی، «لیر منجان» جوان سر بر آورد. حدود چهل - پنجاه سال پیش ازاین گروهی از مردم از میان قلعه بیرون آمده و در اطراف قلعه ی قدیمی آبادی خشت و گلی بنا نمودند، برخی از آنآبادی ها تا هنوز کماکان برپا است. وجه نام گذاری «لیرمنجان» در بوته ی ابهام است، عدهی آن را «لیرمنگان» لیر مکان و لُر مکان گفتهاند. لکن هیچ کس دلیل روشن بر وجه نام گذاری ندارد. قدر مسلّم این است که «لیر» به «آب گِل آلود» گفته میشود. احتمالا این نام قدیمی از اثر سیلابهای که از تنگ «شول» و رشته کوهای " بی کسان " بر سطح اراضی آن سرازیر میشده است، گرفته شده باشد.
مجموع اراضی «لیر منجان» که جزء پلاک 861 بخش 6 فارس میباشد، دارای 16368 سهم مشاع است، که تعداد 3000 سهم آن شامل بند " ز" میشود وتعداد13368 سهم دیگر متعلق به 54 نفر میباشد. املاک «لیرمنجان» مطابق بامعیارهای قدیم، به مساحت 39 جفت گاو و 78 لِنگ گاو مساحی می شود. این اراضی در دفاتر ثبتی به «دوگوشه» معروف است، از قدیم هم به آن " دوگوشه " میگفتند: 1- گوشه ی حاج اسماعیل خانی ، 2 - گوشه ی حاج اسداللّه خانی. درحال حاضر هردوگوشه درهمان یک پلاک مجتمع است .
املاک «لیر منجان» کلا موقوفه میباشد، که جزء " ثلث ماترک " شخصی به نام " شیخ زین العابدین " بوده است، او دارای چنان املاک فراوانی بوده که اراضی و املاک روستاها ی: لیر منجان، تنک تیر، دشمن زیاری، کوشک بیچه و «منصورآباد شیراز» جزء ثلث آن مرحوم محسوب شده است. که وقف روضه ی سید الشهدا (ع) کرده است. بعضیها میگویند فقط 2 دانگ ازاملاک «لیرمنجان» وقف روضه ی سید الشهدا (ع) میباشد، 4 دانگ دیگر وقف اولاد ذکور است. مدت هااست که این بحث در «لیرمنجان» جریان دارد. این املاک دارای مرغوبیت غیرقابل وصف است وازچنان وسعت برخوردارمی باشد که علاوه برحق شُرب ازرودخانههای تنگ شول و«کُر» دارای 140 حلقه چاه تلمبه نیز میباشد.
املاک «لیرمنجان» به دلیل همان موقوفه بودن، درجریان برنامه ی اصلاحات ارضی تقسیم نشد، لذا هرکس، هرمقدار زمین که قبل ازاصلاحات ارضی به عنوان به اجاره از «مؤید الشریعة» متولی آن گرفته بود، تاهنوز دراختیاردارد. پیش ازبرنامه ی اصلاحات ارضی کسانی زیادی اجاره داراین املاک بودند، یک چند سالی شخصی به نام مظاهری اجاره داراین املاک بود، یکی چند سال هم میر غارتی به اتفاق برادرانش میرحداد، میرحسن ومیرمسکور اجاره داراین محل شدند، گفته شده که حتی میرغلام بویر احمدی معروف نیز یک موقعی این جا را اجاره کرده بوده. لکن هیچ کدام آنها آن چنان دوام نیاوردند.
حاج محمدجان دهقان دراین مورد میگوید: «درسال 1322 (هش) ماغارت شدیم، درآن سالها ملک «لیرمنجان» دراجاره ی مرحوم پدرم حاج علی محمد دهقان بود، حاج نوراللّه روغنی اردکانی هم ضامن پدرم درنزد "مؤیدالشّریعة " بود، درنتیجه ی غارت، محصولی برای ما نماند تابتوانیم مال الاجاره ی " مؤیدالشّریعة " را بپردازیم، مرحوم حاج علی محمد مجبور شد مبلغ 4500 تومان مال الاجاره ی «لیرمنجان» راازاصل المال بپردازد. اواین مبلغ پول را در«شیراز» دریک محل امن قایم کرده بود، تا برای روز مبادا به دردش بخورد، این هم روز مبادایش شد. درآن زمان قیمت یک من گندم 2ریال بود.»
در یک واقعه ی قابل یاد آوری، حدود 80 سال پیش ازاین تعداد 8 نفر از فرزندان و نوادگان " مؤیدالشّریعة "در مسیر حرکت از«لیرمنجان» به طرف «بیضا» در حوالی گردنهی تنگ تیر به کمین دزدان و راهزنان برخورده و کشته شدند، محل قتل آنان تا کنون به نام " گردنه ی شیخ کشته " یاد میشود. اعقاب " مؤید الشّریعة " هم اکنون در نواحی «بیضا» (به خصوص روستاهای پشت باغ و دشمن زیاری) زندگی میکنند ودارای قدرت محلی هستند.
روستای «لیرمنجان» درحال حاضردارای حدود دویست خانوار جمعیت میباشد، این جماعت به 4 بنُک، یا4 فامیل بزرگ باعنوان های: دهقان، نظری، کردی وبختیاری زندگی میکنند. آقایان حاج محمد جان دهقان واسکندر دهقان ازبزرگان فامیل دهقان میباشند، جدآنها علی محمد بود که 2 پسرداشت، یکی ازپسران به اسم غلام علی بود که به نوبه ی خوددارای 5 پسر به نامهای ملا علی جان، حاج علی محمد، میرزاجان، ملاّغلام حسین، ومحمدجان گردید. به بنکوی دهقان " بنویی " نیز گفته میشود. زیرا این بنکو ازناحیه ی پدر بنویی هستند که با نظریها ی پلنگی الاصل قرابت نزدیک سببی پیداکرده اند .
فامیل نظری دراصل ازشول پلنگی آمدهاند، آنها ازفرزندان نجف میباشند، جد آن ها اللّه نظر بود که تعداد7 فرزند به نامهای جانعلی، شیرعلی، خلف علی، شرف علی، کرم علی، برج علی، وخان علی داشت. ازآن 7 برادر فقط سه نفرشان دارای اولادشد، اکنون اولاد واعقاب شیرعلی درپلنگی ساکن اند واولاد جان علی در«لیرمنجان» زندگی میکنند. درحال حاضر حاج خانعلی نظری ازبزرگان فامیل نظری در«لیرمنجان» است .
بزرگان فامیل بختیاری عبارتند از آقایان حاج علی حسن بختیاری ومحمد حسین اطمینان که ازنسل گداعلی وعلی باز میباشند. بختیاریها همان کودینیها هستند. دیگر فامیل کردی میباشد، که بزرگ آنها علی کردی است، فامیلهای دیگر ی هم در«لیرمنجان» زندگی میکنند که شرح همه ی آنها باعث اطاله ی کلام میشود.
«لیرمنجان» از قدیم الایّام دارای مسجد و حمام بودهاست. هم اکنون یک باب مسجد نوساز و خیلی بزرگ به مساحت 1500 متر مربع زمین و 6000متر مربع زیر بنا دارد که در حاشیه ی جاده واقع شده است. امور ساختمانی آن با کمک اهالی محل به اتمام رسیده است. همچنین دارای مدارس ابتدایی و راهنمایی پسرانه - دخترانه وخانه ی بهداشت، هر کدام در زمینی با مساحتهای 1000 مترمربع ، 3000 مترمربع و 1000 مترمربع میباشد. این زمینها را کلا دو برادر خیر اندیش به نامهای علی اکبر و خداداد کاظمی اهداء نمودهاند. این روستا ازنعمت روشنایی برق، آب آشامیدنی سالم، خانه ی بهداشت، مخابرات وشرکت تعاونی برخورداراست .
دراین روستا یک واحد کتابخانه ی عمومی وجوددارد که حدود 1000 جلد کتاب متنوع مطالعاتی در آن نگه داری میشود. این کتاب خانه زیر نظر سر کارخانم عصمت ابراهیم پور اداره میگردد که هم زمان کلاسهای آموزش روخانی قرآن، خیاطی، خطاطی، گلدوزی، نقاشی، وخانه داری نیز برگزارمی نماید .
دراین روستا دو هیأت عزاداری به نامهای 1- فاطمه زهرا(س) و قمربنی هاشم (ع) وجود دارد که اعضای مؤثر آن هاعبارت ازآقایان خدا خواست توری ، حسین کاظمی، اللّه نظر نظری، احمد اطمینان، محمد کریم اطمینان ،عبداللّه کردی، محمد جواددهقان، عبدالرسول دهقان، شاپوردهقان ،حمد اللّه دهقان، اسفندیارنجیمی وجعفردهقان میباشند .
ازروستای «لیرمنجان» تعداد 40 نفرکارمند، معلم ودانشجو پاگرفتهاند، که درادارات مختلف شهرستان - استان ودانشگاهای کشور مشغول کار وتحصیل اند. ورزش دراین محل رونق چندانی ندارد، دلیل آن عدم امکانات ورزشی ذکر شده است. درناحیه ی فوقانی این روستا چشمهی وجود دارد معروف به چشمه ی " علی حسنی " که از دامنههای کوه بی کسان میجوشد و تفریح گاه اهالی میباشد. چشمه ی دیگری به نام آب "کنگو"است که آب آن ازپای تل شیرمی جوشد ومحل تفرج اهالی میباشد .
* قطعه شعری ازحاج خانعلی نظری - ساکن لیرمنجان *
چنین فرمودهاند جمعی که بودند پیش ترازما شو هم صحبت نادان، که آخردرد سردارد
به بازاری که جنست را خریدار ی نمیباید مکن قیمت، مده آن را، که این سودا ضرردارد
به ناکس دوستی کردن، محال است ای عزیزمن نمک را میخورد، اما به دل فکر دیگردارد
شبی لقمان به خلوت این نصیحت با پسر میکرد چوفرزند ناخلف گردد، نشانی ازپدر دارد
